Dichterlijke vrijheid in het Twentse dialect

Dannenberg (1962) is oud-docent Nederlands, journalist, columnist, uitgever en directeur van het Rijssens Museum. Hij koestert een speciale voorliefde voor „het Twents met al zijn eigen aardigheden.” Hij is actief binnen de Twentse taalbeweging en schrijft (streektaal)columns in diverse media. In zijn kantoor in het Rijssens Museum, dat ondergebracht is in de voormalige havezate De Oosterhof, vertelt Dannenberg hoe de bundel ”Eczeem” tot stand kwam. „In het toenmalige Twentse opinieweekblad De Roskam verzorgde ik van 2013 tot en met 2015 wekelijks een rubriek met poëzie in het Nedersaksisch, waar ook het Twents deel van uitmaakt. Het ging om gedichten die oorspronkelijk in de streektaal waren geschreven én om Nederlandse klassiekers die ik zelf in het Twents vertaalde – verdichtingen zoals conservator Goaitsen van der Vliet van de Twentse Taalbank ze noemde. Het formaat van het blad maakte het mogelijk om steeds het origineel en de vertaling naast elkaar te plaatsen. In die opzet kon ik ook wat meer achtergrondinformatie geven over de gedichten. Ik was al langer van plan om de mooiste afleveringen te bundelen en uit te geven, maar het was een enorm karwei om alles te redigeren. Mijn vrouw Alie heeft me gestimuleerd om het project nu eindelijk af te ronden. De tijdgebonden afleveringen heb ik weggelaten.” _De bundel is breed samengesteld._ „Het Nedersaksisch wordt in Nederland gesproken in grote delen van Gelderland, Overijssel, Drenthe en Groningen. Die breedte komt in de bundel terug. De streektaalgedichten zijn van onder anderen Ede Staal uit Groningen (”Mien toentje”), van Harm Dijkstra en Roelof Klinkhamer uit het Drentse Sleen (”Op visite”) en van Willem Wilmink uit Enschede (”Heftan tattat”). Ook inhoudelijk is er veel variatie. Ik heb verdichtingen gemaakt van ”De koe moest baren” van Koos Geerds, van ”De moeder” van Geerten Gossaert en van Psalm 68 vers 7: ”Gelijk een duif”. Maar ook van ”Non, je ne regrette rien” een chanson uit de nadagen van de Franse zangeres Édith Piaf en van ”Dodenrit” van Heinz Hermann Polzer, beter bekend als Drs. P.” _De trojka is zelfs van Siberië naar Twente verplaatst..._ „Haha, ik heb Drs. P. al weer jaren geleden gevraagd of dat mocht. We hadden toen nog geen wolven in Nederland, maar wel zwijnen. En winters met veel sneeuw hebben we ook niet vaak. Daarom heb ik de driepaardenslede uit het gedicht vervangen door een leemspoortrein die van Holten via de Borkeld richting het eindstation op het Rijssense sportcomplex op de Koerbelt rijdt. Drs. P. stuurde me een handgeschreven kaart waarin hij „terstond” toestemming gaf voor een streektaalbewerking van zijn gedicht. Hij vond het een eer.” _Zijn verdichtingen nieuwe gedichten?_ „Ik vergelijk het schrijven ervan met het uitvoeren van een muziekstuk. Ik speel gedichten na op een ander instrument en probeer ze zo nog mooier te laten klinken. Het is een ideale manier om de streektaalrijkdommen te laten schitteren. ”Hee is oet de tied!” is een prachtige Twentse uitdrukking die treffend het sterven weergeeft. Ik heb daarom ook niet geprobeerd om alle verdichtingen te laten rijmen, dat zou vaak geforceerd overkomen. Ze zijn geschreven met een andere grammatica in een andere taal.” _Wat wilt u met deze bundel bereiken?_ „Ik wil laten zien dat het net zo goed mogelijk is om in de streektaal op niveau te dichten als dat in het Nederlands kan. Gedichten zijn als maggiblokjes: de teksten zijn enorm geconcentreerd en kunnen verschillende lagen hebben. Het Twents voegt er nog een extra dimensie aan toe. Volgens Goaitsen van der Vliet wordt een goed gedicht nog „dichter” als je het overzet in goede streektaal. En zo is het, want het komt dan dichter bij het hart van de streektaal- en poëzieliefhebber – die kan de vibraties opvangen. Volgens mij is dat het doel van poëzie. En het Nedersaksisch is een volwaardige taal, waarom zouden we daar niet trots op zijn en dat uitdragen?” _Helpt deze bundel om het Twents voor de toekomst te bewaren?_ „Dialecten zijn spreektalen. Er is wel een officiële Twentse spelling, maar het is moeilijk om iedereen daaraan te binden. Daarvoor zijn de regionale verschillen te groot. Misschien kan ik met mijn bundel mensen motiveren om dialect te spreken. Het is jammer dat veel ouders niet meer plat met hun kinderen praten, maar gelukkig zijn er nu jongeren die weer belangstelling voor het dialect hebben. Zij zijn de valse schaamte voorbij. Belangrijk voor de toekomst is dat het Twents op geluidsdragers wordt vastgelegd.” _Nog even over de titel. Een aparte vondst..._ (Lacht:) „Je moet wat bedenken om de aandacht te trekken. Een titel in het Twents zou voor veel mensen misschien een drempel zijn. Eczeem komt voor in de verdichting van Drs. P’s ”Dodenrit” en dat leek me een mooie titel voor deze bundel. Misschien begint het te kriebelen.” Boekgegevens Eczeem, Gerrit Dannenberg; uitg. Dannenberg Twenthe Tekst; 160 blz.; € 24,99; in de Rijssense boekhandel

Dichterlijke vrijheid in het Twentse dialect

Cultuur & boeken

RD.nl in uw mailbox?