Met één kort handgeschreven briefje heeft ze een einde gemaakt aan de al lang sluimerende discussie die de komende maanden in alle hevigheid zou zijn opgelaaid en die haar imago en dat van haar familie geen goed zou hebben gedaan. De uitkering voor de Prinses van Oranje is wettelijk geregeld en ook de hoogte ervan is vastgelegd volgens een in de Wet financieel statuut van het Koninklijk Huis bepaalde systematiek.

Die bepaalt dat Amalia vanaf haar achttiende verjaardag en staatsrechtelijke meerderjarigheid op 7 december recht heeft op een uitkering van 296.000 euro en een onkostenvergoeding van 1.338.000 euro voor personele en materiële ondersteuning – in totaal ruim 1,6 miljoen euro. Zo’n bedrag voor een aankomend student die van plan is een tussenjaar te nemen en zich nog helemaal niet gaat bezighouden met koninklijke taken is het moeilijk te verdedigen.

Dat vond Amalia uiteindelijk ook. „Ik vind dat ongemakkelijk zolang ik daar weinig als tegenprestatie tegenover kan stellen en andere studenten het zoveel moeilijker hebben, zeker in deze onzekere coronatijd”, schreef de prinses aan Rutte.

De premier had zich de afgelopen jaren bij de behandeling van de begroting van het Koninklijk Huis in allerlei bochten moeten wringen om aanvallen vanuit het parlement op de hoogte van het bedrag af te weren. Hij voelde zich daar ongemakkelijk bij, maar Rutte hield vast aan de wettelijke regeling en de gemaakte afspraken.

Snotneus

De Tweede Kamer was daar nota bene zelf mee akkoord gegaan, hoewel er toch lering getrokken had kunnen worden uit de discussie van 1984 toen het ging over de uitkering aan Willem-Alexander. „Het is niet uit te leggen dat een snotneus van achttien zo veel geld krijgt”, meende toenmalig PSP-leider Andrée van Es destijds. Tweede Kamerlid Jeroen Recourt (PvdA) opperde in 2016 al een mogelijke aanpassing. „Waarom kan bijvoorbeeld geen onderscheid worden gemaakt tussen de tijd waarin zij nog studeert en weinig openbare verplichtingen heeft, en de periode na haar studie?”

Er werd op het Binnenhof met een schuin oog gekeken naar België, waar zich een vergelijkbare situatie voordeed. Prinses Elisabeth kon bij haar achttiende verjaardag in oktober 2019 aanspraak maken op een zogeheten dotatie. Die krijgt ze –anders dan in Nederland– niet automatisch. Er moet daarvoor een aanvraag worden ingediend. Koning Filip liet weten dit voor zijn oudste dochter niet te zullen doen zolang ze nog studeerde en geen openbare taken op zich nam.

De Belgische koninklijke uitkering brengt ook duidelijke verplichtingen met zich mee. Zoals de inrichting van een eigen ”Huis”. Elisabeth zou ook een officiële agenda moeten hebben, activiteiten organiseren én verslag uitbrengen bij het parlement en het Rekenhof.

Nederland kent die verplichtingen niet, maar er is natuurlijk wel een verwachtingspatroon. Amalia kon erop rekenen dat elke stap die ze buiten de deur zette zou worden beoordeeld tegen de achtergrond van haar staatsinkomen. Het zou haar ook een valse start geven in het openbare leven.

Voor het koningshuis beloofde het ook een zwakke plek te worden. De kritiek op de hoogte van de uitkeringen, de belastingvrijstellingen en andere riante regelingen is alleen maar luider geworden. Het inkomen van Amalia was met een simpele verwijzing naar het wettelijk recht moeilijk te verdedigen. Zoals Amalia ook besefte.

Goodwill

„Het was haar beslissing”, meldde Rutte vrijdag. Toch zal Amalia nadat ze donderdag hoorde dat ze was geslaagd voor het gymnasium niet spontaan tegen haar vader hebben gezegd dat ze zich even in haar kamer terugtrok om een briefje te schrijven aan Rutte. Het besluit om het bedrag na overmaking weer terug te zullen storten, vereiste medeweten en medewerking van koning Willem-Alexander en de verantwoordelijke minister-president. Er was tijd nodig voor overleg en advies, en vervolgens moest er worden gezocht naar een geschikt moment en een goede manier om het bekend te maken.

Het besluit klaart de lucht in de aanloop naar haar achttiende verjaardag, het voorkomt vervelende vragen bij de fotosessie volgende maand en bij het indienen en behandelen van de koninklijke begroting in het najaar en het levert Amalia enorm veel goodwill op. Of, zoals de belegen Postbus 51-leus het verwoordde: een slimme meid is op haar toekomst voorbereid. De prinses heeft de eerste slimme zet op haar conto gezet.