Zo bezien valt het in VVD-leider Rutte te waarderen dat hij er recent blijk van gaf te beseffen dat het roer om moet, zowel wat betreft de bestuurscultuur in Nederland als wat betreft zijn eigen leiderschapsstijl. De affaire rond de kinderopvangtoeslagen laat dat ook onweersprekelijk zien.

Om het vertrouwen van burgers in de overheid te herstellen, zal het er in politiek Den Haag anders aan toe moeten gaan. Er moet meer ruimte komen voor een werkelijk kritisch controleren van het kabinet door de Tweede Kamer. Om dat mogelijk te maken, moeten regeerakkoorden dunner worden en het intensieve, wekelijkse coalitieoverleg aan banden gelegd. Ook moet de drang van de regeringsleider om elk mogelijk meningsverschil binnen de coalitie al in de kiem te smoren, worden onderdrukt.

Tot zover de goede voornemens van de VVD-leider, zoals hij die vorige week met de Tweede Kamer deelde. Of het hem zal lukken die als leider van een nieuw kabinet ook werkelijk in praktijk te brengen, is een spannende vraag.

Rutte blijft namelijk wel Rutte. Wie kennis neemt van de verschillende boeken die over hem verschenen, stuit enerzijds op een uiterst flexibele persoonlijkheid. Als er aan het Binnenhof één politicus rondloopt die al meerdere malen bewees zichzelf telkens opnieuw te kunnen uitvinden, dan Rutte. Hij kon regeren in een rechtse coalitie met CDA en PVV, hij kon net zo goed regeren met de veel linksere PvdA.

Profileerde hij zich eerst als liberaal voorman met „groen-rechtse” idealen, niet veel later zocht hij zijn kracht juist in de traditionele VVD-thema’s: veiligheid en een sterke economie. Ja, laat het soepel meebewegen met de tijdgeest maar rustig aan hem over. Hij is een politieke overlever pur sang.

Toch is er ook een andere Rutte. Hij is tevens bij uitstek een controlfreak. In haar in 2016 gepubliceerde boek ”Mark” schrijft Sheila Sitalsing hoe het buurtbewoners opviel hoe Rutte, als hij thuiskomt, zijn oude Saab afsluit. Eerst drukt hij de centrale deurvergrendeling in. Daarna controleert hij handmatig of elk portier, en ook de achterbak, echt dichtzit.

Die natuurlijke neiging van hem om niets aan het toeval over te laten, maakte dat hij de achterliggende tien jaar opereerde zoals hij opereerde: bellend en sms’end met Jan en alleman, verrassingen in het parlement zoveel mogelijk uitsluitend.

Dáár afstand van nemen zal hem zwaar vallen. Goede voornemens uiten, is één. In de taaie praktijk van alledag tegen te eigen natuur ingaan, is twee. Want elk vogeltje zingt nu eenmaal zoals hij gebekt is. Ook als hij zich heeft voorgenomen een ander deuntje te gaan fluiten.