Terwijl tanks en troepen door de straten gingen in aanloop naar de 9 mei-viering, diende een groep parlementariërs in opdracht van president Vladimir Poetin een wetsvoorstel in, waarin staat dat het Sovjetleger de „bevrijder” en „weldoener” was van Europa. Dat ging ten koste van „miljoenen slachtoffers.” Wie anders beweert, kan worden vervolgd.

De wet moet „politiek gewin over de rug van onze grootvaders en overgrootvaders” tegengaan en „de waarheid over de overwinning beschermen”, schreef Jelena Jampolskaja, volksvertegenwoordiger en mede-indiener van de wet, op Facebook. Wie vindt dat de Sovjet-Unie net zo wreed was als de nazi’s, mag dat voortaan niet meer hardop zeggen.

Poetin is al langer bezig met het thema. Hij is ernstig bezorgd dat steeds meer mensen de feiten verdraaien voor eigen gewin, naarmate de oorlog wegzakt in het verleden. „We zijn verplicht de waarheid over de overwinning te verdedigen en aan onze kinderen door te geven”, aldus de Russische president.

Ruim een jaar geleden kwam het Europees Parlement met een resolutie waarin staat dat de uitvoering van het Molotov-Ribbentroppact, het niet-aanvalsverdrag tussen Stalin en Hitler, het begin betekende van de Tweede Wereldoorlog. De resolutie schildert de Sovjet-Unie af als de „agressor” en „bezetter.”

Het parlement zegt „diep bezorgd te zijn over de pogingen de historische feiten te verdraaien en misdaden wit te wassen die begaan zijn door het totalitaire Sovjetregime.” De verklaring roept Rusland op „in het reine te komen met zijn tragische verleden.”

Pilaren

Juist de overwinning van de Russen op nazi-Duitsland is een van de belangrijkste pilaren van de huidige Russische nationale identiteit. Met parades en monumenten doet Poetin er alles aan om die herinnering levend te houden: het geeft zijn volk trots, eenheid en schaart hen achter zijn bewind.

Volgens Poetin wordt er aan deze hoeksteen van de identiteit geknaagd. Hij wil een ander verhaal laten horen. Hij wil de rol van de Sovjet-Unie centraal stellen in de oorlogsherdenkingen – ook in West-Europa. Hij legt de vinger bij zere plekken, waar West-Europa volgens hem liever niet naar kijkt.

Elk jaar rond 9 mei laait de discussie weer op en veel wereldleiders hekelen de desinformatie van Poetin. Boris Staal, historicus op het gebied van Rusland, snapt de kritiek vanuit West-Europa: „In het huidige Rusland is het nog steeds heel moeilijk om de eigen schaduwzijden van de rol van de Sovjet-Unie in de Tweede Wereldoorlog te benoemen.”

Volgens Staal worden sommige dingen enorm uitgelicht en andere zaken niet genoemd. „Het doel is om de bevolking een beeld voor te schotelen waarin zij zich kan vinden en trots op kan zijn.” De politieke elite gebruikt de geschiedenis zo vooral om het huidige systeem te legitimeren – en niet zozeer om de historie gewoon te beschrijven.

„De kritiek vanuit Rusland dat wij (westerlingen, WI) te weinig oog hebben voor de enorme aantallen slachtoffers die er aan het Oostfront zijn gevallen is op zich terecht; geen enkel ander land verloor meer inwoners. Tegelijkertijd ontbreekt in die versie van het verhaal de zelfreflectie. Er zijn inderdaad 26 miljoen Sovjetburgers omgekomen. Dat dit aantal zo hoog ligt, komt echter ook deels voort uit de door Stalin gevoerde binnenlandse politiek.”

Churchill

Hoe het ook zij, de Rus voelt zich steeds vaker slachtoffer van een anti-Russische wind in westerse oorlogsverhalen die volgens de staatstelevisie te ver gaan.

Churchill schreef aan het einde van de oorlog aan Stalin: „Toekomstige generaties zullen onvoorwaardelijk erkennen hun dank verschuldigd te zijn aan het Rode Leger net als wij, die deze trotse prestaties zagen.”

Churchill zat er onmiskenbaar naast en anno 2021 kijkt het Westen anders naar de rol van de Sovjet-Unie. En dat is begrijpelijk, gezien de gebeurtenissen die volgden op de Tweede Wereldoorlog in de Koude Oorlog. Zoals altijd heeft het Westen een andere waarheid dan Rusland, hoe hard Rusland ook schreeuwt om erkenning en hoe hard Poetin ook tegen deze „leugens” zal blijven ageren.