Europese sociale wetgeving moet ertoe bijdragen dat in 2030 minstens 78 procent van alle EU-burgers tussen 20 en 64 jaar een baan heeft. Ten minste 60 procent van alle volwassenen moet elk jaar minimaal één cursus volgen en 15 miljoen Europeanen moeten uit armoede worden getild. Van hen 5 miljoen kinderen, is de plechtige belofte.

De sociale top is het initiatief van de premier van Portugal, dat dit half jaar het roterende EU-voorzitterschap bekleedt. Het was vier jaar geleden dat de EU een top wijdde aan sociale zaken en werkgelegenheid. Daar schaarden de lidstaten zich al achter de doelstellingen maar het wordt volgens premier Antonio Costa tijd om woorden in daden om te zetten. Het herstel van de coronapandemie moet niet alleen economisch zijn, maar hand in hand gaan met een hoger sociaal niveau in de hele EU.

Premier Mark Rutte volgde de EU-top online vanuit Den Haag. Nederland is een van de landen die hecht aan de nationale bevoegdheid op sociaal wetgevingsgebied, waaronder het loon- en pensioenbeleid. Maar Nederland ondertekent de verklaring wel. Die bevat volgens Den Haag voldoende garanties, zeggen ingewijden. De verklaring spreekt van „respect voor de bevoegdheid” van de lidstaten.

Centraal in het Europese beleid moeten volgens de leiders onderwijs en vaardigheden staan. Daar moet fors in geïnvesteerd worden omdat duurzaamheid en digitalisering een steeds grotere rol in de samenleving gaan spelen en de werkgelegenheid in de EU zal verschuiven naar nieuwe sectoren. Tegelijk zullen arbeidsrechten, socialezekerheidsstelsels en regels voor veiligheid en gezondheid moeten worden aangepast aan nieuwe uitdagingen als kunstmatige intelligentie, telewerk en de platformeconomie. De leiders beloven ook zich meer te zullen inspannen om discriminatie en ongelijke lonen en pensioenen te bestrijden.

De koepelorganisatie van Europese vakbonden ETUC noemt de Verklaring van Porto „een belangrijk resultaat, dat het begin kan zijn van een eerlijker Europa. Maar om de verduurzaming en digitalisering te managen is wel veel meer nodig dan vaardigheidstrainingen”, zegt secretaris-generaal Luca Visentini. „Er moet gigantisch geïnvesteerd worden in het scheppen van kwaliteitsbanen en nieuwe industrieën, en dat moet door een dialoog tussen regeringen, werkgevers, vakbonden en burgers.”

Volgens Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks) ontbreekt het in de verklaring aan concrete ambities. „Het risico is groot dat de sociale woorden alleen op papier blijven bestaan”, reageert ze. „De opstelling van een aantal landen, waaronder Nederland, die systematisch dwarsliggen wanneer sociale wetgeving wordt voorgesteld, is ontgoochelend. Ze plukken wel de vruchten van de interne markt, maar willen daar geen solidariteit tegenover zetten. Dat premier Rutte als een van de weinigen niet fysiek in Porto aanwezig was, is tekenend.”