In het rapport, dat begin deze week verscheen, uit het VN-Mensenrechtencomité zijn „diepe zorg over de restrictieve abortuswetten in Polen, die vrouwen zouden kunnen aanzetten tot onveilige, illegale abortussen met bijbehorende risico’s voor hun leven en gezondheid.” Zorgelijk vinden de VN bovendien dat de mogelijkheid tot een abortus in de praktijk niet altijd aanwezig is, zelfs wanneer de wet dat toestaat, bijvoorbeeld in geval van verkrachting.

De kritiek van de volkerenorganisatie viel in goede aarde bij de centrumlinkse regering in Warschau, die al langer ijvert voor een liberalere wetgeving op dit gebied en het debat opnieuw wil openen.

Samen met Ierland heeft Polen de strengste abortuswetgeving van Europa. Die bepaalt dat abortus alleen is toegestaan in geval van verkrachting of incest, als de gezondheid of het leven van de moeder wordt bedreigd, en als er een aanzienlijke kans bestaat op een gehandicapt of ernstig ziek kind. Artsen die een illegale abortus uitvoeren, riskeren een gevangenisstraf die kan oplopen tot drie jaar.

De huidige wet werd in 1993 aangenomen en maakte een einde aan de liberale praktijken ten tijde van het communisme. Sindsdien zijn er diverse pogingen ondernomen om amendementen die moesten leiden tot versoepeling aan de wet toe te voegen. Tot op heden bleven die zonder resultaat.

„Deze regelingen moeten worden veranderd, maar daarvoor is een serieuze discussie nodig”, liet Cezary Mizejweski, staatssecretaris van Sociale Zaken, afgelopen maandag tegenover verslaggevers weten. „Het is een goede zaak dat we het rapport (van de VN) hebben en dat zal de discussie opnieuw openen. We kunnen niet bij de oude opvatting blijven dat alles in orde is en zo onze ogen sluiten”, aldus Mizejweski.

In Polen worden jaarlijks zo’n 200.000 kinderen illegaal geaborteerd. Dat is althans de overtuiging van groeperingen die opkomen voor het recht op abortus, waaronder de Nederlandse organisatie Women on Waves, die vorig jaar met haar ’abortusboot’ voor de Poolse kust voor grote beroering zorgde. Tegenstanders erkennen de praktijk, maar noemen de cijfers zwaar overdreven.

Poolse media hebben meer dan eens gerapporteerd over een florerende, illegale abortusindustrie in het land, wat laat zien dat de wet tegen het gezond verstand ingaat, zei Mizejweski. Volgens waarnemers zou met de illegale abortuspraktijken een bedrag van tientallen miljoenen euro’s zijn gemoeid.

Een wetsontwerp van de regerende Sociaal-Democratische Alliantie (SLD) moet de bestaande wetgeving zodanig verruimen dat alle vrouwen het onvoorwaardelijke recht krijgen om een zwangerschap tot de twaalfde week af te breken. Na die periode zouden vrouwen op grond van de bestaande criteria tot abortus over moeten kunnen gaan. Verder vinden de opstellers van het wetsvoorstel dat minderjarigen zonder instemming van hun ouders voor een abortus moeten kunnen kiezen zolang dat „in hun eigen belang” is. Het voorstel ligt klaar voor behandeling in het parlement, maar een datum is nog niet geprikt.

Al vaker heeft de SLD geprobeerd de bestaande abortuswetgeving te versoepelen, maar dit stuitte telkens weer op hevig verzet van de invloedrijke rooms- katholieke kerk en de centrumrechtse oppositie in de Sejm. Sommige partijen pleiten juist voor een restrictiever beleid. „Abortus zou geheel verboden moeten worden. Abortus is doodslag, is moord”, aldus Anna Sobecka, parlementslid namens de Poolse Liga van Gezinnen (LPR), een orthodoxe rooms-katholieke partij. „Waaraan is een baby schuldig -zelfs als die voorkomt uit verkrachting- dat wij die ter dood veroordelen?”

De kans dat het nieuwe wetsvoorstel door de huidige Sejm komt, is uiterst gering. Steun krijgt de SLD alleen van coalitiepartner ArbeidersUnie en de Sociaal-Democratische Partij van Polen, te weinig voor een meerderheid.

De parlementsverkiezingen, die voor volgend jaar op het programma staan, zouden daarin verandering kunnen brengen. Vooralsnog hoeven de linkse partijen daar echter niet op te rekenen. Volgens de jongste peilingen moet de regering flink inleveren ten gunste van de rechtse oppositie. En zelfs al zouden deze verwachting niet uitkomen, dan nog hebben de pro-lifegezinden een troef in handen: Alexander Kwasniewski. De Poolse president heeft eerder aangegeven de nieuwe abortuswet niet te ondertekenen.