Herinnering aan Brits Empire is met Queen Mum weg
Een eeuw lang speelde ze een belangrijke rol in het openbare leven van Groot-Brittannië. Anderhalf jaar geleden vierde zij haar honderdste verjaardag. Ze was de lieveling van het Britse publiek, met name van de generatie die de Tweede Wereldoorlog meemaakte. Leden van die generatie herinneren zich haar als de koningin die samen met hen de ”Blitzkrieg” doorstond. Zaterdag overleed zij „vredig in haar slaap” op 101-jarige leeftijd: koningin-moeder Elizabeth.
De Queen Mum, zoals ze in de volksmond werd genoemd, werd op 4 augustus 1900 geboren als Lady Elizabeth Angela Marguerite Bowes-Lyon, in de nadagen van het Victoriaanse tijdperk. Ze was de dochter van de veertiende Earl of Strathmore en verre afstammelinge van het vroegere Schotse koningshuis. Als dochter van Lord and Lady Glamis was ze de negende van tien kinderen. Dicht bij haar stond haar jongste broer, David, met wie ze speelde op het landgoed in Hertfordshire en in het afgelegen Glamis Castle in Schotland. Ze ging slechts kort naar school en werd voornamelijk opgevoed door gouvernantes en particuliere docenten. Op haar tiende sprak ze al vloeiend Frans.
In de Eerste Wereldoorlog kwam Elizabeth voor het eerst in aanraking met de dood. Haar oudere broer Fergus kwam om op het slagveld. Tijdens die oorlog hielp Elizabeths moeder gewonde soldaten herstellen op Glamis Castle. Dochter Elizabeth speelde voor Florence Nightingale. Dit zou haar latere leven beïnvloeden. Elizabeth bleef altijd een sterke band houden met militairen en was altijd in voor een parade.
Op haar typisch Engelse wijze was Elizabeth een mooie vrouw. Heren uit de hoogste maatschappelijke lagen hadden dan ook een oogje op haar. Maar er was slechts één man met wie ze zou trouwen, en dat was de verlegen en stotterende prins Albert, de zoon van Georg V. Elizabeths extraverte karakter trok hem wel aan. In januari 1923 trouwden zij.
Toen koning Georg in 1936 overleed, volgde Alberts oudere broer Edward hem op. Elizabeth zou geen koningin zijn geworden, als Edward niet zijn troon had opgegeven om met de gescheiden Amerikaanse Wallis Simpson te trouwen. In mei 1937 werd Albert gekroond tot koning Georg VI.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog beleefde Elizabeth hoogtijdagen. Zij en haar man werden symbolen van het Britse verzet tegen Hitler en nazi-Duitsland. Elizabeth weigerde Engeland te verlaten en leerde zelfs met een revolver omgaan. In maart 2000 onthulde The Independent on Sunday overigens dat de Queen Mum voor de oorlog, net als premier Chamberlain en minister van Buitenlandse Zaken Halifax, een conflict met Hitler wilde voorkomen door geen daadkrachtig beleid te voeren. Ze zou het ook eens zijn geweest met de uitverkoop van Sudetenland aan Hitler in een poging oorlog te vermijden. In deze concessiepolitiek van Chamberlain was Elizabeth niet de enige want veel Britten volgden die na. Lang zou Albert de vrede niet meemaken. In 1952 overleed hij aan longkanker - op een moment waarop het Huis van Windsor de monarchie wist gerespecteerd en gestabiliseerd. De jonge prinses Elizabeth werd koningin.
Na de dood van haar man trok de rouwende koningin-moeder naar Schotland. Om bezig te zijn nam ze de restauratie van Mey Castle ter hand. Het werd haar meest geliefde verblijfplaats. Ze raakte ook geïnteresseerd in paardenrennen en hield er zelf een stoeterij op na. Verder deed ze nog zoveel verplichtingen dat ze het drukker had dan ooit. Ze was de beste ambassadrice en de beste grootmoeder die Engeland ooit kreeg.
De Britse koninklijke familie kreeg de laatste jaren te maken met talloze moeilijkheden, zoals scheiding en dood, inclusief die van prinses Diana bijna vijf jaar geleden. Door alles heen bleef de koningin-moeder als een baken in zee. Ze gold als een expert op het gebied van ongelukkige liefdes: zowel bij het drama tussen haar dochter prinses Margaret en Peter Townsend, als bij dat tussen Charles en Diana was ze een rots in de branding. Haar kleinzoon prins Charles noemde haar eens het meest wonderlijke voorbeeld van plezier, lach, warmte, veiligheid en goede smaak.
Er bleef altijd een waas van geheimzinnigheid om haar heen hangen. Ontspanning zocht ze bij een goed glas gin-tonic, zodat men wel eens glimlachend zei dat de Queen Mother op sterk water stond. Lichamelijk en geestelijk leek ze met haar nooit aflatende lachje en het bekende wuifje van gewapend beton. Ze droeg het ouder worden moedig in de bekende pastelkleurige pakjes en ze zou laconiek hebben gereageerd op een abusieve mededeling van de Britse media, vorig jaar, dat zij reeds was overleden.
Op haar eigen wijze bleef de koningin-moeder populair. Geen moment kwam zij buiten de liefde van het publiek te staan, dat haar een jaarlijkse toelage van circa 1,5 miljoen euro deed toekomen. Ze kon bij iedereen een potje breken. Velen zijn al vergeten dat ze eens de knappe gravin van York was en de latere koningin. Eerder blijft ze in herinnering als de Queen Mother. Haar verjaardagen waren een nationale aangelegenheid waarbij ze volop bloemen kreeg aangeboden. Daarom krijgt ze ook een staatsbegrafenis. Want niet alleen een koningin-moeder is heengegaan, maar ook een levende herinnering aan het voor de bewoners van Albion onvergetelijke Britse Imperium.