Het besluit van de minister kan op weinig bijval rekenen van deskundigen. „Heel trombose-Nederland is over hem heen gevallen”, stelt prof. Saskia Middeldorp. De trombosedeskundige en afdelingshoofd interne geneeskunde van het Radboudumc zegt „enorm overvallen” te zijn door het besluit. „Dit is plotseling gebeurd, zonder dat enig overleg met trombosedeskundigen heeft plaatsgevonden. Dit lijkt een impulsief besluit, zonder wetenschappelijke onderbouwing.”

Ook epidemioloog prof. Frits Rosendaal van het Leids Universitair Medisch Centrum laakt het gebrek aan overleg. Hij zit in een e-mailnetwerk van zo’n 200 nationale en internationale stollingsdeskundigen. „Niemand van ons is om advies gevraagd.” Hoe deze deskundigen over het besluit van De Jonge denken? „Ze zijn het daar allemaal niet mee eens.”

Het Europees Medicijnagentschap heeft een aparte beoordelingscommissie, de PRAC, die nauwgezet toeziet op de veiligheid van vaccins. De commissie is bezig met onderzoek naar de bloedstolsels, waar ze woensdag een rapport over uitbrengt. Dat De Jonge een paar dagen daarvóór al besluit te stoppen, bevreemdt Rosendaal. „De EMA heeft niet gezegd: Stop acuut met het vaccin. Waarom doet de minister dat dan?” De epidemioloog denkt dat het besluit vooral een politieke beslissing is. „Ik denk dat hij zijn eigen positie wil veiligstellen mocht later blijken dat de bijwerkingen en het sterfgeval het gevolg zijn van het vaccin.”

Voorzorg

De minister schrijft zelf in een Kamerbrief het besluit „uit voorzorg” te hebben genomen. Er waren vijf meldingen van bloedstolsels in combinatie met een sterk verlaagd aantal bloedplaatjes, op een totaal van 400.000 prikken. Een „relatief hoog” aantal, vindt De Jonge. Trombosedeskundige prof. Hugo ten Cate van Maastricht UMC+ is het daar niet mee eens. „Trombose is vrij normaal en komt in de bevolking voor bij 1 tot 2 op de 1000 mensen. De verschijnselen die we nu zien, hebben een frequentie van 1 op de 125.000 tot 1 op een miljoen ingeënte personen. Duizend keer minder vaak dus.”

De klachten lijken op een zeldzame aandoening, waarbij het immuunsysteem zo sterk wordt geactiveerd dat het lichaam antistoffen aanmaakt tegen de eigen bloedplaatjes. Bij twee van de vijf meldingen zijn echter geen antistoffen gevonden die daarbij passen, meldt bijwerkingencentrum Lareb. Bij drie meldingen is dit nog niet duidelijk. Ten Cate: „De vraag is dus of de verschijnselen gerelateerd zijn aan het vaccin. Daarom is de beoordelingscommissie PRAC bezig met een overzicht met alle bekende Europese gevallen.”

Rosendaal acht het wel „aannemelijk” dat het vaccin van AstraZeneca de oorzaak is van de bloedstolsels bij enkele van de vijf meldingen. Maar daarmee is het vaccin volgens hem niet meteen onveilig. „Veilig betekent niet: zonder bijwerkingen. Dat geldt alleen voor homeopathische middelen. Een veilig middel wil zeggen dat de bijwerkingen in het niet vallen bij de gunstige effecten. En dat is zonder meer het geval.”

Ten Cate valt hem bij. „De kans op complicaties weegt in de verste verte niet op tegen de voordelen van vaccinatie. De kans op ernstige Covid-19 is vele malen groter. En wie op de ic belandt, loopt ook een groot risico op bloedstolsels.”

Eén persoon overleed na vaccinatie, op 400.000 prikken. Rosendaal: „Die sterftekans is vergelijkbaar met die tijdens een fietstocht van Bennekom naar Leiden. Als 400.000 mensen allemaal corona krijgen, overlijden er veel meer.”

De tijdelijke stop schaadt het vertrouwen in het vaccin, stelt trombosedeskundige Middeldorp. „Dit heeft enorme consequenties voor de vaccinatiebereidheid, ook onder zorgmedewerkers.” De internist van het Radboudumc krijgt sinds 15 maart –toen De Jonge eerder al besloot tijdelijk te stoppen met het vaccin van AstraZeneca– veel vragen van collega’s die twijfelen of ze het vaccin nu wel veilig kunnen nemen. „Sinds het nieuwe besluit nemen de twijfels en vragen alleen maar toe.”

Het besluit van minister De Jonge vrijdag kwam uitgerekend op het moment dat het Radboudumc zich genoodzaakt zag het aantal bedden uit te breiden vanwege de toestroom aan coronapatiënten. Middeldorp: „We staan nu bijna op het punt de reguliere zorg te moeten afschalen, omdat te weinig personeel dreigt voor coronazorg. In die omstandigheden komt het besluit van de minister als een bittere pil. Erg frustrerend.”

Het is volgens de internist een misverstand om te denken dat mensen onder de 60, die nu onthouden worden van een vaccin, het ziekenhuis niet bevolken. „De gemiddelde leeftijd van opgenomen covidpatiënten is 63. Bij ons is een kwart van de mensen op de verpleegafdeling onder de 60. Er ligt bij ons bijvoorbeeld een voorheen kerngezonde vrouw van een jaar of 40. Ook zonder onderliggende aandoeningen kun je een ernstig beloop van Covid-19 krijgen.”