Nederland telt volgens ruwe schattingen zo’n 2,3 miljoen lichtmasten. Lantaarnpalen, in de volksmond. Nauwkeurige tellingen ontbreken. Veel gemeentebesturen weten slechts bij benadering hoeveel lichtpunten zij op hun grond hebben staan.

Om het wegdek voldoende te verlichten, plaatsen wegbeheerders hun lichtmasten bij voorkeur zo dicht mogelijk langs de weg. De regelgeving stelt daar echter paal en perk aan, vanwege de verkeersveiligheid. Een lichtmast langs een snelweg dient minimaal 2 meter in de berm te staan. Lukt dat niet, dan moet de wegbeheerder een geleiderail voor zijn stalen of aluminium paal plaatsen.

Ondanks deze maatregelen komen jaarlijks tientallen voertuigen hardhandig tot stilstand tegen een lichtmast. Met alle dramatische gevolgen van dien. Botsingen tegen de onverzettelijke, meterslange stalen kolommen leveren een toenemend aantal dodelijke slachtoffers op.

Drie jaar geleden kwamen bij botsingen tegen een lichtmast 31 mensen om het leven, terwijl 351 anderen gewond raakten. In 2002 lag het aantal doden op 43, het aantal gewonden op 368. Vorig jaar lieten 44 mensen het leven en bedroeg het aantal gewonden 312. Achter deze kille cijfers van de Adviesdienst Verkeer en Vervoer van Rijkswaterstaat gaat een wereld van verdriet schuil.

Verkeersveiligheid
Een oplossing staat in de steigers. TNO in Delft en Spectralyte in Leeuwarden brengen na jarenlang onderzoek een crashveilig alternatief op de markt: de met glasvezel versterkte lichtmast. Deze polyester lantaarnpaal zou de krachten die vrijkomen bij een aanrijding maximaal absorberen.

Spectralyte spreekt over „een doorbraak” op het gebied van verkeersveiligheid. „Met deze vinding kan het aantal dodelijke slachtoffers van een aanrijding tegen een lichtmast met 100 procent afnemen”, stelt commercieel directeur Mike Blok van Spectralyte, zusterbedrijf van vlaggenmastfabrikant Swedamast.

Het ontwikkelen van een crashvriendelijke lichtmast lijkt een contradictie. De vinding is afkomstig uit de wereld van de flexibele vlaggenmasten. Maar dan totaal anders. „Een vlaggenmast moet bewegen, maar mag niet breken. Een lichtmast mag niet bewegen, maar moet bij een aanrijding breken”, legt technisch directeur Jendo Sinagl van Spectralyte uit.

Het geheim van de smid is met glasvezel versterkte kunststof. Doordat de glasvezel in de lengterichting van de lichtmast is gepositioneerd, breekt de paal bij een aanrijding eenvoudig af. De kracht van de auto verbrijzelt de glasvezels, waardoor de constructie haar kracht verliest en versplintert.

„Het is hetzelfde principe als een bamboestok”, legt Sinagl uit. Een bamboestok is sterk in de lengterichting, maar versplintert eenvoudig als je er een klap tegen geeft. „Wij werken nog aan een lichtmast waarbij de onderste 2 meter afbreekt en het bovenste deel loodrecht naar beneden valt en op zijn oorspronkelijke plaats terechtkomt. Hierdoor krijgen automobilisten niet langer de lichtmast op hun dak.”

Proef bij Barneveld
TNO heeft de crashveilige lichtmast op een testbaan uitvoerig beproefd. Het onderzoeksinstituut heeft daarvoor veertien tweedehands auto’s aangeschaft. Met een vaart van 50, 70 en 100 kilometer per uur werden de Renault Clio’s achtereenvolgens met een katapult tegen de lichtmast gelanceerd. Een testpop vol meetapparatuur achter het stuur registreert hoeveel letselschade de inzittenden tijdens een crash oplopen.

De eerste Clio reed zich bij TNO kapot op een massief stalen paal om de crashzone door te meten en om te zien of de vierwieler aan de wettelijke eisen voldeed. De schade was aanzienlijk. De nieuwe polyester paal zou het beter moeten doen, maar de eerste botsproef mislukte volledig. De paal bleek veel te sterk. De testauto krulde zich er omheen.

Spectralyte en TNO zijn er nu in geslaagd een met glasvezel versterkte kunststof lichtmast te ontwikkelen die aan alle Europese eisen voldoet. De fabrikanten van conventionele stalen en aluminium lichtmasten zijn nog niet zo ver.

Spectralyte wil met het nieuwe composiet product een bijdrage te leveren aan de verkeersveiligheid in eigen land en daarbuiten. Vanuit het buitenland is al serieuze interesse in de nieuwe lichting lichtmasten getoond. „Rijkswaterstaat vraagt om dit product”, aldus Blok.

Tegelijkertijd zijn veel andere wegbeheerders nogal conservatief ingesteld. Eerst zien, dan geloven, luidt regelmatig het devies. Een proefplaatsing moet daarom meer harde gegevens opleveren. Rijkswaterstaat heeft op de aansluiting van de A30 op de A1 bij Barneveld 24 composiet lantaarnpalen geplaatst. De spitsstrook op de A1 bij Hoevelaken krijgt binnenkort 22 exemplaren.

Bij Spectralyte zien ze de resultaten met vertrouwen tegemoet. De speciale lichtmast -leverbaar in lengten van 3,5 tot en met 18 meter- beschikt over goede eigenschappen. De paal corrodeert niet, geleid geen stroom, vraagt geen onderhoud, is vandalismebestendig, volledig recyclebaar en in vrijwel alle kleuren leverbaar. En, niet onbelangrijk, de polyester paal is urinebestendig.