In zijn eerste persconferentie na de verkiezingen gaf president Bush donderdag een ruwe schets van zijn agenda voor de komende vier jaar. Hoog op die agenda staan een hervorming -lees: vereenvoudiging- van het belastingstelsel en het veiligstellen van social security (de Amerikaanse variant van de Nederlandse AOW). Social Security zou voor jongere werknemers geprivatiseerd moeten worden volgens de plannen van Bush; geraamde kosten in de overgangsperiode 2 biljoen (miljoen maal miljoen) dollar in de komende twintig jaar.

Verder is Bush vastbesloten om de „tijdelijke” belastingverlagingen die hij in zijn eerste ambtsperiode realiseerde permanent te maken. Kosten 1,9 biljoen dollar over de komende tien jaar. Verder zijn er nog wat „kleinere” problemen te regelen. De zogeheten Pension Benefit Guaranty Corporation (PBGC, de overheidsorganisatie die de pensioenen garandeert van grote pensioenfondsen zoals die in de staalindustrie en de luchtvaart) kwam in het afgelopen fiscale jaar (dat eind september eindigde) 11,2 miljard dollar tekort.

Volgens directeur Douglas Holtz-Eakin van het Congressional Budget Office (CBO, de onafhankelijke begrotingscommissie van het parlement) zal het tekort van de PBGC in de komende jaren „beduidend” oplopen als de luchtvaartmaatschappijen zoals velen verwachten niet meer kunnen voldoen aan hun pensioenverplichtingen. Tegenover deze aanzwellende kostenberg staan dalende inkomsten. De federale overheid -zeg maar Washington- incasseerde mede als gevolg van eerdergenoemde belastingverlagingen in het afgelopen fiscale jaar 100 miljard dollar minder dan toen Bush aantrad. Maar er werd 400 miljard dollar meer uitgegeven, onder meer als gevolg van de militaire operaties in Irak en Afghanistan.

President Bush staat onder druk van vooral de conservatieve vleugel van zijn eigen Republikeinse Partij om de financiële discipline te herstellen die ooit tot de hoekstenen behoorde van de Republikeinse filosofie. „Wij kunnen niet doorgaan met meer uit te geven dan wij ontvangen. Er moet meer budgettaire discipline betracht worden. Dat geldt zowel voor het Congres (parlement) als voor de president, die in zijn eerste ambtstermijn weinig heeft ondernomen om de stijgende uitgaven in evenwicht te brengen met de inkomsten. Dit gaat ons op termijn opbreken en daarom moet er gehandeld worden”, aldus Republikeins senator Charles Grassley, voorzitter van de senaatscommissie van financiën.

Douglas Holtz-Eakin wijst op de internationale consequenties van het huidige beleid, dat het financieringstekort en de staatsschuld opdrijft. „Wij lenen van het buitenland -voornamelijk van Aziatische landen zoals China- door middel van overheidsobligaties om onze huishouding draaiende te houden. Hoe meer wij lenen, hoe meer zorgen men zich in het buitenland maakt over de stabiliteit van de dollar. Hoe verder de dollar daalt, hoe minder die obligaties bovendien waard worden. Het is niet onmogelijk dat er een punt wordt bereikt waar het vertrouwen in de dollar zo ver is ondermijnd dat men gaat uitzien naar een alternatief voor de dollar. Dat zal dan ingrijpende gevolgen hebben, zowel voor ons als voor het buitenland”, meent Holtz-Eakin. Opmerkingen zoals van vice-president Dick Cheney dat overheidsschulden „volstrekt onbelangrijk zijn” noemt Holtz-Eakin „absoluut onverantwoordelijk.”

Minder zorgen binnen het bedrijfsleven, dat in overgrote meerderheid opgelucht reageerde op de herverkiezing van president Bush. „Dit is een goede president om mee samen te werken”, aldus woordvoerder Daniel Mattelbaum van de Amerikaanse vrachtwagenproducent Mack. Geen wonder, onder Bush zijn de autoproducenten verschoond gebleven van eisen tot het ontwikkelen van meer efficiënte motoren met minder uitstoot. Het was ook geen wonder dat Wall Street woensdag opgelucht reageerde op het aanblijven van Bush, al was het maar omdat er een eind was gekomen aan een periode van onzekerheid.

„Onzekerheid is altijd slecht voor de financiële wereld en men is verder in het algemeen tevreden over het aanblijven van Bush. Die heeft tenslotte in zijn eerste ambtsperiode de activiteit van Wall Street geactiveerd met zijn vermindering van de belasting op dividendinkomsten. De economie draait goed, dus er blijft verder weinig te wensen. Met uitzondering van het financiële beleid. Als dat de dollar ondermijnt, dan heeft dat gevolgen voor het bedrijfsleven en dat heeft natuurlijk weer gevolgen voor Wall Street. Op langere termijn zie ik dus wel problemen als Washington de huishoudpot niet beter beheert, maar afgezien van de hoge energiekosten op dit moment denk ik dat wij op korte termijn weinig te vrezen hebben”, aldus Kenneth Blake, marktanalist van investeringsbank Lehman Brothers in New York.