Op pad gaan met twee vriendinnen was zelden ontspannen voor Annelies Hazeleger (21). Als het weggetje waarop ze liepen te smal werd, moest één van de drie naar achteren. Was zij degene die een stapje terug moest doen, dan kwamen meteen de gedachten naar boven. Zie je wel, ik ben degene die er niet bij hoort.

Dwanggedachten stempelen de jeugd van de Barneveldse. Als kind heeft ze allerlei rituelen. Nadat ze de lamp heeft uitgezet moet ze binnen vijf seconden in haar bed liggen, eindeloos checkt ze of haar kaarsen wel echt uit zijn. Houdt ze zich niet aan haar eigen regels, dan is ze bang dat er een straf op volgt. Strijden tegen de dwanggedachten maakt deze alleen maar sterker.

„Ik ben daar heel eenzaam in geweest, zie ik achteraf”, vertelt Annelies in haar appartement in het buitengebied van Barneveld. „Ik dacht dat deze gedachten bij mijn persoon hoorden. Je weet ook niet wat er zich in een ander hoofd afspeelt. Bij sommige dingen dacht ik: misschien zal een ander dat ook denken.”

Het delen van haar geheim komt niet in haar op. Veel te bang is ze dat dit het einde van een goede vriendschap zal betekenen, of dat ze niet meer wordt geaccepteerd. „Doordat ik het verzweeg, werd het een steeds groter probleem. Ik dacht: als ik het vertel, hoeven ze me daarna niet meer.”

Uit angst voor afwijzing gaat Annelies als kind bijna niet met leeftijdsgenoten om. Ze trekt naar ouderen toe. „Kinderen letten erg op elkaar, kijken hoe je je gedraagt. Ouderen zag ik als een voorbeeld. Die vinden me goed zoals ik ben. Ik ging vaak naar een oudtante. Praten en kaarten maken.”

Ook in haar puberteit houden de angst- en dwanggedachten aan. De vrees niet geaccepteerd te worden, stempelt haar leven. Op de middelbare school bouwt ze wel vriendschappen op, maar altijd is er de angst door de mand te vallen. „Ik was bang dat ik iets zou zeggen over de dwang, waardoor mijn vriendinnen me niet meer leuk zouden vinden.”

Vakantie

Soms kan ze het bijna niet verstoppen. Zoals tijdens een vakantie in Spanje, samen met een vriendin. Die weet dat Annelies last heeft van onzekerheid over zichzelf, maar heeft geen benul van de dwanggedachten. De vakantie verloopt allesbehalve ontspannen: haar vriendin is eerst haar paspoort kwijt, later komt een bus niet opdagen. Voor Annelies allemaal triggers waardoor ze erg angstig wordt. „Mijn vriendin werd soms boos en zei dat ik normaal moest doen. Dat kan ik gewoon niet, zei ik dan terug. Ik begreep niet van mezelf waar die angst vandaan kwam.”

Doordat de angst en dwang haar leven zo sterk beïnvloeden, komt Annelies uiteindelijk in een zware depressie terecht. Ze wordt twee keer opgenomen. De hulpverleners weten dat ze dwanggedachten heeft, maar concluderen daaruit niet dat er wellicht sprake is van een dwangstoornis. Dit soort gedachten hoort namelijk ook bij depressies, vertelt Annelies.

Een onderdeel van dwanggedachten is de angst dat iets mislukt door jouw schuld. Terugkijkend denkt Annelies dat dit één keer daadwerkelijk gebeurd is: als ze op haar negentiende een serieuze relatie krijgt. „Die jongen paste perfect bij mij, maar ik kon niet begrijpen hoe iemand zoals hij van mij kon houden. Ik gunde het mezelf niet. Daardoor kwam ik in een depressie terecht. De dwanggedachten hebben ervoor gezorgd dat de relatie misliep.”

Haar leven kleurt in die tijd inktzwart. Het leek of mijn geest uit mijn lichaam stapte, omschrijft ze het nu. „Alsof ik uit mezelf stapte. Ik zei: mijn ziel is eruit. Ik liep wel rond, maar had het gevoel dat ik er niet meer was.” De gedachte aan zelfdoding speelt meerdere keren door haar hoofd. Zelfs douchen durft ze niet; bang voor de confrontatie met haar eigen lichaam dat ze niet accepteert.

Sneeuw

Tot die ene zaterdag, begin januari dit jaar. Er is wat sneeuw gevallen, Annelies ziet de foto’s voorbijkomen op instagram. Zelf zit ze eenzaam en hopeloos in haar appartement, net weer thuis na een opname. „Opeens dacht ik: laat ik ook maar eens naar buiten gaan. Toen ik buiten was en de sneeuw zag, kreeg ik een ingeving. Als God de aarde met een witte laag overdekken kan, waarom zou hij mij dan geen leven in kunnen blazen? Ik voelde dat God een God van onbegrensde macht is. Op dat moment had ik de diepte van de put bereikt en mocht ik weer omhoog gaan klimmen.”

Ze klopt opnieuw aan voor hulp, omdat ze beseft dat ze er zonder therapie niet gaat komen. Verrassend genoeg wordt de diagnose obsessief-compulsieve disorder (OCD, zie ”Dwangstoornis kan leven verwoesten”) daarbij niet gesteld. Volgens de psycholoog is niet de dwang het probleem, maar het feit dat Annelies zichzelf niet accepteert. „Daardoor heb ik de dwang ontwikkeld. Je kunt het vergelijken met de griep: als je die hebt, krijg je de symptomen van buikpijn en overgeven. Ik kreeg de symptomen dwang en depressie. Maar het eigenlijke probleem is dat ik mezelf niet accepteer.”

Waar dat door komt, vindt ze lastig te zeggen. Haar eigen soort humor kan een rol spelen. Of het feit dat ze principieel is, terwijl veel mensen in haar omgeving naar feestjes gaan. Ook haar rode haar viel op.

Annelies is blij met de ontdekking. „Ik dacht: ik zit heel mijn leven aan OCD vast. Maar als ik mezelf leer accepteren, gaat die dwang vanzelf ook weer weg.” Op dit moment gaat dat erg goed. Alleen het volume van de radio moet ze steeds op een specifiek getal zetten. Verder is haar dwang grotendeels weg.

Binnenkort pakt ze haar werk in de gehandicaptenzorg weer op. Heeft ze daar haar draai weer helemaal gevonden, dan start ze met groepstherapie om de negatieve gedachten aan te pakken.

Voor Annelies is het een wonder dat het nu zo goed gaat. Een paar weken geleden was ze voor het eerst weer in haar kerk: de gereformeerde gemeente in Scherpenzeel. „Ik was daar een jaar niet geweest. Het was heel bijzonder. Ik had niet gedacht dat ik er ooit weer zou komen.”