„Loop niet blind achter stemhulpen aan”
Van de StemmenTracker tot de Feministische Partijenwijzer: het kieswijzerlandschap biedt voor elk wat wils. Er zijn ruim dertig stemhulpen beschikbaar, is de schatting van politicoloog Martin Rosema. „Het is een bruikbare tool.”
Rosema vindt zo’n groot aantal „niet nodig. Eén stemhulp zou ongezond zijn. Maar dit is weer de andere kant.”
Nu het nog maar drie weken duurt tot de verkiezingen plaatsvinden, schieten kieshulpen als paddenstoelen uit de grond. Het bekendst zijn StemWijzer en Kieskompas. Maar er zitten ook specialistische varianten tussen: de Ongemakkelijke Kieswijzer van het Humanistisch Verbond en Young Voice voor jongeren. Veel kieswijzers halen standpunten van partijen uit verkiezingsprogramma’s, andere kijken naar stemgedrag in de Tweede Kamer.
Met die specifieke stemassistenten moeten kiezers uitkijken, waarschuwt Rosema. „Het geeft de kiezer het idee dat het thema waar de kieswijzer over gaat het enige is wat op het spel staat. Denk aan ethische dilemma’s of groen beleid. Maar de verkiezingen gaan over het totaalplaatje.” Dus zijn kiezers meer gediend bij bredere kieshulpen, concludeert Rosema. „Belangengroepen zien in dit instrument een manier om thema’s die zij belangrijk vinden onder de aandacht van de kiezer te brengen.”
Het hoge aantal stemhulpen verklaart Rosema vanuit de hoeveelheid deelnemende partijen. „Bij het meerpartijenstelsel dat we in Nederland hebben, is het soms lastig om te bepalen wat bij je past. Met meer partijen zijn er ook meer zwevende kiezers.”
Over de kieswijzer als instrument is Rosema positief. „Het is een bruikbare tool die je op een relatief toegankelijke manier laat zien waar een partij voor staat. Relatief, want veel stellingen zijn onbegrijpelijk als je geen politiek volgt.” Daarnaast leren mensen van een stemhulp, denkt Rosema. „Iedereen weet waar de SGP staat als het gaat over homohuwelijk, maar hoe zit dat met belastingen? Daar geeft een stemwijzer informatie over.”
Wel ziet Rosema twee nadelen. „Er zit prutswerk tussen. Zo was er in 2017 een kieswijzer waar het resultaatscherm onbegrijpelijk was. Prutswerk is niet erg, als de kiezer het maar doorheeft.” Het andere nadeel is dat mensen vanwege alle stemwijzers door de bomen het bos niet meer zien.
Uit onderzoek blijkt dat kieswijzers de opkomstcijfers met vier procentpunt opkrikken. Ook in partijkeuze laten kiezers zich beïnvloeden door het instrument. „Maar alleen als mensen nog niet weten op wie ze stemmen en als het advies aansluit bij een van de partijen die ze in hun hoofd hebben.”
Het advies dat Rosema meegeeft: „Gebruik stemhulpen, maar loop er niet blind achteraan en vul er twee of drie in. En haal daarnaast informatie uit andere bronnen. Lees de krant.”
