Andrew Cuomo, de gouverneur van de staat New York, was onvermurwbaar. Vanwege corona mochten in een kerkdienst niet meer dan 25 mensen aanwezig zijn. Deze week haalde districtsrechter Kiyo A. Matsumoto daar radicaal een streep door. Een Joodse gemeente had een zaak tegen de gouverneur aangespannen en kreeg gelijk. Met het opleggen van beperkingen aan het bezoekersaantal gaat de gouverneur buiten zijn boekje. De overheid tast daarmee de vrijheid van godsdienst aan, oordeelde de rechter.

Deze uitspraak is in lijn met die van het federale hooggerechtshof vorige week waarbij het totaalverbod op kerkdiensten met aanwezigen in de staat Californië naar de prullenmand werd verwezen.

Klacht

De South Bay United Pinkstergemeente en Harvest Rock Church hadden bij het hooggerechtshof in Washington een klacht ingediend omdat gouverneur Gavin Newsom vanwege de coronapandemie had besloten dat in geen enkele kerkdienst een toehoorder aanwezig mocht zijn. Verschillende kerken in Californië legden zich hier niet bij neer.

Bekendste voorbeeld is John MacArthur, predikant van de Grace Community Church in Sun Valley, die ondanks het verbod van de gouverneur toch gewoon kerkdiensten belegde waarbij bezoekers welkom waren. Hij werd daarom in september voor de rechter gedaagd. Die bepaalde in een voorlopig vonnis dat de diensten voorlopig konden doorgaan. Het inhoudelijke proces heeft komend voorjaar plaats.

Met een stemverhouding van zes tegen drie oordeelde het federale hooggerechtshof in de zaak van de twee Californische kerken dat de seculiere overheid met het opleggen van een totaalverbod voor kerkdiensten de grondwettelijke vrijheid van godsdienst aantast. De zes opperrechters die dit meerderheidsstandpunt innamen, staan bekend als het conservatieve deel van het federale hooggerechtshof.

Daarnaast stelden de zes opperrechters dat het bijwonen van een kerkdienst voor gelovigen behoort tot de basale levensbehoeften. Verder wezen de rechters erop dat sinds de invoering van het totaalverbod in augustus vorig jaar allerlei andere sectoren, zoals winkels en culturele centra, inmiddels weer meer vrijheid hadden gekregen.

Wel bepaalden de opperrechters dat het zingen in de kerken nog niet behoeft te worden toegestaan. Drie rechters –Clarence Thomas, Thomas Alito en Neil Gorsuch– zouden ook bereid zijn geweest de beperkingen op het zingen te vernietigen.

De beslissing van het federale hooggerechtshof geldt niet alleen voor de twee betrokken kerken, maar voor heel Californië. Geen enkele kerk mag meer een totaalverbod worden opgelegd. Welke consequenties de uitspraak van het federale hoogggerechtshof van vorige week heeft voor de zaak tegen de gemeente van MacArthur is nu nog onduidelijk. Verschillende juristen in de VS zijn van mening dat die zaak nu van de baan is.

Gouverneur Newsom heeft inmiddels nieuwe regels gesteld voor kerkdiensten. In gebieden met hevige uitbraken van corona mag het bezoekersaantal niet meer dan 25 procent van het aantal zitplaatsen zijn; daar waar de epidemie zich beperkt of gematigd manifesteert mag het bezoekersaantal maximaal 50 procent van het aantal plaatsen in een gebouw zijn.

Maine

De Californische kwestie is niet de enige waar het federale hooggerechtshof zich moet uitspreken over de ruimte voor kerkdiensten. Zeer binnenkort zal het hof ook uitspraak doen in een zaak die speelt in Maine. De gouverneur van die staat, Janet Mills, heeft bepaald dat een kerkdienst door maximaal vijftig personen mag worden bijgewoond, ook wanneer het kerkgebouw veel meer bezoekers kan bergen.

Behalve dat de rechter meer ruimte maakt voor het houden van kerkdiensten, onderneemt in enkele staten ook de wetgever pogingen daartoe. De Republikein Brian Jones, lid van de senaat van de staat Californië, heeft eind vorige week een wetsvoorstel ingediend dat bepaalt dat een kerkdienst een noodzakelijke activiteit is die ook in geval van een noodtoestand moet doorgaan. Als de wet wordt aangenomen, mogen overheden aan kerken geen bijzondere eisen voor veiligheid, gezondheid of maximale bezetting stellen. „De grondwet garandeert Amerikanen dat zij godsdienstvrijheid hebben en dat betekent dat ze altijd samen moeten kunnen met hun geloofsgenoten”, aldus senator Jones in een verklaring.

In de staat Arkansas werd deze week een wet aangenomen die de macht van de gouverneur om kerken te sluiten, beperkt. Daardoor is de ruimte groter geworden voor kerken die tijdens een pandemie of in een andere noodsituatie diensten willen houden. Alleen wanneer aan alle andere sectoren beperkingen zijn opgelegd, kan de gouverneur in extreme noodsituaties ook aan kerken restricties opleggen.

De wet is met een overtuigende meerderheid aangenomen in beide kamers van het Congres van de staat Arkansas. Het is nog onduidelijk of de gouverneur de wet wil tekenen. Een eerste reactie wijst erop dat hij dit niet van plan is.