Acht jaar en elf maanden cel kreeg Angelo Caloia vorige maand opgelegd. Hij was 22 jaar lang de directeur van de Vaticaanbank geweest.

De rechtbank heeft vastgesteld dat Caloia begin deze eeuw onroerend goed, dat in het bezit was van de bank, verkocht had tegen een prijs die ver onder de marktwaarde lag. Het verschil hadden de directeur en een aantal medeplichtigen zich toegeëigend.

Over de praktijken van de Vaticaanbank, die officieel (vertaald) ”Het instituut voor goede werken” heet, hangen van oudsher zware sluiers. Caloia’s voorganger, Paul Marcinkus, was in de jaren 70 en 80 betrokken bij onder andere de financiële ineenstorting van een Italiaanse bank.

Er bestonden lijntjes tussen deze bank en de Siciliaanse maffia. Het Vaticaan erkende geen schuld aan het faillissement, maar betaalde toch 224 miljoen dollar aan schuldeisers.

De pauselijke ministaat weigerde in 1987 echter Marcinkus aan de Italiaanse autoriteiten uit leveren. De aartsbisschop hoefde ook niet voor de Vaticaanrechtbank terecht te staan. Sterker nog, hij kon als bankdirecteur aanblijven.

Nieuwe wind

Dat de 81-jarige Caloia, die in 2010 met pensioen ging, wel wordt aangepakt, zegt veel over de nieuwe wind die in het Vaticaan waait. Paus Franciscus wil dat de bank transparanter optreedt en gaat nog verder dan zijn voorganger, paus Benedictus XVI. Die had een interne, financiële inlichtingendienst opgericht om de bank te controleren.

In 2012 nodigde het Vaticaan Moneyval uit voor een eerste inspectie. Moneyval is de financiële waakhond van de Raad van Europa, die de maatregelen van de lidstaten onder de loep neemt wat betreft hun strijd tegen het witwassen van geld en de financiering van terrorisme.

De Raad van Europa is tamelijk tevreden over de inspanningen van het Vaticaan om zijn geldzaken transparanter aan te pakken. Dit voorjaar wordt het vierde rapport van Moneyval verwacht, naar aanleiding van de inspectie van afgelopen najaar. In het laatste rapport, uit 2017, klaagde het comité nog wel dat er geen enkel geval van „witwassen van geld voor de rechtbanken van de Heilige Stoel is gebracht.”

Nu het Vaticaan zijn eigen bankdirecteur keihard heeft aangepakt, komen op het nieuwe rapport vast hoge cijfers.

Dat moet ook wel. Het is Europa er alles aan gelegen dat het Vaticaan zich aan gedegen financiële en bancaire regels houdt. De Vaticaanbank heeft lange tijd in Italië de rol gespeeld van offshorebank, gebruikt om criminele gelden uit Italië weg te sluizen.

Criminelen

Nu Italië een grootscheepse geldinjectie mag verwachten uit het EU-herstelfonds, bestaat ook het risico dat criminelen zich op de geldstroom gaan storten. Die kloppen nu vermoedelijk vergeefs bij de Vaticaanbank aan.

Lange tijd was het een groot geheim over hoeveel geld de bank beschikte. Uit zijn laatste financiële overzicht (2019) blijkt dat de bank 5,1 miljard euro in bewaring heeft. Het eigen kapitaal is bijna 700 miljoen euro. De winst kwam uit op 38 miljoen euro. De bank heeft afstand gedaan van rekeningen van dubieuze herkomst en het aantal rekeninghouders met zo’n 5000 teruggebracht naar bijna 15.000. Een bankrekening mag nu in principe alleen worden gehouden door rooms-katholieke instellingen.