Wie wil weten hoe de liberaal de VVD geliefd maakte bij de mensen in het land, moet de vuistdikke biografie van Wiegel ter hand nemen. Daarin beschrijft Pieter Sijpersma, oud-hoofdredacteur van het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant, uitvoerig over Wiegels persoonlijke en politieke leven. Hij plaatst Wiegel ook in de tijd waarin hij leefde.

Het adagium van Wiegel was dat de partij wel naar het midden mag leunen, maar het electoraat op rechts niet moest verwaarlozen. De liberaal heeft een feilloze antenne voor wat onder de mensen leeft. Sijpersma beschrijft dat op een prettige manier. De periode dat Wiegel actief was in en rond het Binnenhof, krijgt in de biografie de meeste aandacht.

Wiegel (79) loopt al meer dan vijftig jaar rond in de politieke arena. Hij startte als penningmeester van een regionale afdeling van VVD-jongeren in het Gooi, klom op tot landelijk voorzitter van de VVD-jongeren, kwam op 25-jarige leeftijd in de Tweede Kamer, werd gekozen tot fractievoorzitter en lijsttrekker en ging daarna aan de slag als minister van Binnenlandse Zaken en vicepremier in het eerste kabinet-Van Agt (1977-1981). Vervolgens zwaaide hij als commissaris van de Koningin de scepter in Friesland. Tot slot was tot zijn 71ste de voorman van de zorgverzekeraars Nederland. Ook nu laat hij nog van zich horen; hij heeft onder meer een column in De Telegraaf.

Van 1995 tot 2000 maakte Wiegel deel uit van de Eerste Kamer. Door zijn toedoen ontstond in 1999 een korte kabinetscrisis toen de liberaal tegen de invoering van het referendum stemde en de wet de vereiste meerderheid niet behaalde: de Nacht van Wiegel.

Graag was Wiegel in de jaren negentig teruggekeerd als VVD-voorman, maar de partijtop blokkeerde dat. Onder kiezers behield Wiegel zijn populariteit. Hoe dat kwam? Wiegel weet mensen aan zich te binden. In zijn tijd als commissaris in Friesland mengde hij zich via spreekbeurten in het debat over de actualiteit. Zo bleef hij bekend en geliefd,

Charisma

Wiegel heeft charisma. Zijn bovengemiddelde gevoel voor humor en zijn gevatheid maakten het plaatje compleet. Dat heeft er altijd in gezeten. Sijpersma verhaalt in de biografie een voorval uit de tijd dat Wiegel voorzitter was van de JOVD. Wiegel had gevraagd om extra geld van de moederpartij, maar omdat de JOVD begrip toonde voor het besluit van een VVD-raadslid om niet aanwezig te zijn bij het huwelijk van prinses Beatrix en prins Claus, konden de VVD-jongeren de subsidie op zijn buik schrijven.

Maar Wiegel was de partijleiding te slim af. In een toespraak tot het VVD-congres besloot hij zijn betoog met een verwijzing naar een vergelijkbare situatie bij de PvdA, waar de kritische jongerenorganisatie ook geen subsidie meer kreeg. Met enige stemverheffing sloot Wiegel af met: „En dát, mijnheer de voorzitter, zou in liberale kring natuurlijk nooit voorkomen.” Een daverend applaus was zijn deel. Een VVD-bobo hield hem staande: „Dat was hoogst brutaal, mijnheer Wiegel, maar de cent’n heeft u binn’n.”

Zelfs de toenmalige koningin Juliana zette hij schaakmat. Ze wilde bij haar troonsafstand in 1981 graag amnestie verlenen aan gevangenen. Maar de conservatieve Wiegel voelde daar niets voor. Juliana moest zich erbij neerleggen. Ze probeerde nog een slagroomtaart voor iedere gevangene te regelen, maar ook daar was geen sprake meer van toen Wiegel zei: „Majesteit, dat lijkt me een uitstekend idee. En dan spuiten we met slagroom op elk van die taarten: Nog vele jaren!”

Geloof

Wiegel staat te boek als een liberaal met een conservatieve inslag. Hij heeft het niet zo op vernieuwingen. „Het bestaande vernieuwt zich vanzelf”, vertrouwt hij Sijpersma toe.

Over de plaats die het christelijk geloof in het leven van oud-VVD-voorman inneemt, schrijft de biograaf niet veel. Nu heeft Wiegel zich daar ook niet veel over uitgelaten, maar er is wel meer over te melden dan nu in het boek staat.

Het leven van Wiegel ging niet alleen over rozen. In 1980 verloor hij zijn eerste vrouw door een auto-ongeluk en 25 jaar later zijn tweede vrouw (een zus van de eerste), ook door een auto-ongeluk.

Sijpersma sluit de biografie af met de manier waarop Wiegel deze verliezen heeft verwerkt. Wiegel zegt dat hij ze te boven is gekomen. Maar volgens de biograaf is dat niet zo: „De opnames van mijn gesprekken vertellen iets anders. Zijn verdriet is niet opgelost in de tijd, maar zit nog diep in zijn binnenste. Zodra de naam Marianne of Jacqueline valt, praat hij langzaam en aarzelend. De stem wordt brokkelig en –bijna onhoorbaar– breekt soms. Hans Wiegel wenst zijn zegeningen te tellen, maar zijn leven is ook getekend door verlies.”

Boekgegevens

Hans Wiegel. De biografie, Pieter Sijpersma; uitg. Atlas Contact; 766 blz.; € 39,99