We kunnen er tijdens de crisis even niet naar toe, maar vrijwel wekelijks heeft ons team contact met mensen in ziekenhuizen op het Malawiaanse platteland. En de berichten zijn heel zorgelijk. De laatste weken is er een exponentiële stijging van Covid-19-gevallen.

Als je er regelmatig bent geweest, komen de beelden vanzelf naar boven. In een kleihut met rieten dak ligt een oudere man met hoge koorts, snakkend naar adem. Het ziekenhuis is veel te ver weg, zijn gezondheid was al wankel, hij zal zeker overlijden.

Op de eerstehulppost zitten ’s morgens vroeg meer dan honderd mensen op elkaar gepakt te wachten om geholpen te worden. Geen anderhalvemeterwaarschuwingen of mondkapjes. Twee oudere vrouwen hebben verhoging en hoesten wat. ’s Avonds zijn er 36 mensen besmet met het coronavirus.

Een verpleegkundige op de mannenafdeling staat tussen drie bedden met benauwde patiënten, maar helaas is gisteren het enige zuurstofapparaat kapotgegaan. Niemand die het weet te repareren.

Het is een bijna onbeschrijfelijk scenario van een ongebreidelde epidemie in een weerloos land. De registratie zal vast niet zo goed zijn als in Nederland, om over testen maar helemaal niet te spreken, maar sommige getallen duiden erop dat de kans dat je in Malawi overlijdt aan het coronavirus meer dan 100 procent groter is dan in Nederland.

Deze weken ligt de Europese Unie in de clinch met de grote farmabedrijven die vaccins moeten leveren. Westerse landen hebben miljarden geïnvesteerd om beslag te kunnen leggen op voorraden vaccins voor de hele eigen bevolking. Canada heeft genoeg besteld om de bevolking vijf keer te kunnen vaccineren, en ook Nederlanders kunnen bij de afgesproken levering rekenen op meerdere prikken per persoon. Van de Pfizer-BioNTech-vaccins is 96 procent opgekocht door de rijke landen.

De World Health Organisation (WHO) heeft het zogenaamde COVAX-programma opgezet, dat bedoeld is om vaccins in álle landen beschikbaar te krijgen. In dit programma willen 64 ”rijke landen” vaccins regelen voor 92 ”arme landen”. Maar het is meer een druppel op een gloeiende plaat dan een beker koud water: het programma voorziet voorlopig in niet meer dan één vaccin per tien inwoners.

Pasgeleden las ik over het effect van de pestepidemieën in de middeleeuwen: de rijken gingen in quarantaine in hun kastelen en buitenhuizen en overleefden zo de epidemie. De armen stierven buiten de poorten. Uiteindelijk had het maatschappelijk gezien een nivellerend effect. Na de epidemie moesten rijken veel meer betalen voor de inzet van de arbeiders die de pestepidemie overleefd hadden.

Er is in de eeuwen daarna weinig veranderd; de rijken maken zich tijdens de epidemie nog steeds niet druk om de armen. Tegelijk zijn er nu miljarden meer armen dan in de middeleeuwen. De gezondheidsrisico’s en de schaarste in Afrikaanse landen als Malawi zullen alleen maar toenemen, met nieuwe vluchtelingenstromen tot gevolg. Er is niets nieuws onder de zon, zei Prediker, want ook dan zullen de rijke landen opnieuw niet thuis geven.

Het moet ons te denken geven: een druppel op een gloeiende plaat of een beker koud water? Die scholieren die pasgeleden het gironummer op www.mmwt.nl opzochten en het geld van hun bijbaantje van die week voor hulp aan het ziekenhuis Embangweni in Malawi overmaakten, hadden het begrepen. Geven maakt rijk.

De auteur is hoogleraar kinderlongziekten.