Ursula von der Leyen, David Sassoli, Charles Michel. Bij een groot deel van de Europese burgers zal waarschijnlijk geen belletje gaan rinkelen als ze deze namen horen. Uit een onafhankelijk onderzoek hierover in Frankrijk kwam in 2020 naar boven dat 67 procent van de Franse bevolking geen idee heeft wie Von der Leyen is.

Compleet verrassend zijn deze cijfers niet. Wie is deze Duitse dame, vroegen mensen in Brussel en daarbuiten zich af toen in juli 2019 Von der Leyen uit de bus kwam als de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. De destijdse Duitse minister van Defensie was een relatief onbekend gezicht op het Brusselse toneel.

De eerste vrouwelijke voorzitter van de Commissie doet er sindsdien alles aan om haar naamsbekendheid te vergroten. Ze nam het pr-bedrijf Storymachine in de arm, waar ze persoonlijk voor betaalde.

Helemaal onbetwist was dat echter niet. Een oud-redacteur van de Duitse krant Bild runt het bedrijf en al snel rezen er vragen over welke invloed Storymachine heeft op de voorzitter. De samenwerking tussen de twee kwam vervolgens in mei 2020 ten einde.

Het resultaat om op haar bekendheid te focussen, mag er desondanks wel zijn. De Duitse wordt zo vaak naar voren geschoven dat er hier en daar met een afkeurende toon wordt gezegd dat ze altijd de show steelt.

Volledig onjuist is dat niet. Wanneer haar teamleden een belangrijk dossier voor de pers presenteren, verschijnt Von der Leyen éérst op het podium om een deel van het gras voor de voeten van collega’s weg te maaien.

Dit overkwam bijvoorbeeld Eurocommissaris Frans Timmermans in december 2019 toen hij de ”Green Deal” presenteerde, een groot pakket aan maatregelen om de klimaat- en milieuproblemen aan te pakken. Of Eurocommissaris Ylva Johansson, toen zij het nieuwe Europese migratiepact bekendmaakte.

Het zou hier niet bij blijven. De Duitse journalist Peter Müller –inmiddels communicatieadviseur voor Von der Leyen– schreef afgelopen zomer in het Duitse blad Der Spiegel dat Von der Leyen en haar collega Charles Michel zich gedragen als kinderen op een kleuterschool.

Terwijl de twee eigenlijk in deze tijd van crisis als bondgenoten zouden moeten samenwerken, doen ze dat juist niet, meent Müller. Een voorbeeld? Von der Leyen ging zelf in gesprek met de EU-leiders over de herbouw van de Unie. Dit is niet haar taak, maar die van Michel, als voorzitter van de Raad.

Dat Von der Leyen zichzelf zo in de schijnwerpers zet, kan een vrij onschuldig initiatief zijn om de Commissie meer op de kaart te zetten. Het zou echter zorgelijk zijn als zij zichzelf als dé Europese president wil presenteren. Er is niet één voorzitter, maar drie: van de Commissie, Raad en Parlement.

De EU is juist gebaseerd op het idee dat er geen centraal leiderschap, maar collectief leiderschap is, zei Luuk van Middelaar, hoogleraar Grondslagen en praktijk van de EU, in november tijdens een webinar van onderzoeksinstituut Clingendael.

Nu de EU vanwege het coronavirus voor de meeste uitdagingen ooit staat, zou het goed zijn als Von der Leyen zichzelf wegcijfert en zich inzet voor het aloude idee van collectief leiderschap.