Column (prof. dr. H. J. Selderhuis:) Weg met de banvloek
Deze week klonk de oproep van een Duitse oecumenische werkgroep de banvloek die in 1521 over Luther werd uitgesproken op te heffen. Even los van het feit dat dit volgens katholiek kerkrecht helemaal niet mogelijk is, is een dergelijke oproep al vaker gedaan.
Toen paus Benedictus in 2016 Duitsland bezocht, bestond aan protestantse zijde de ijdele verwachting dat hij daar dan wel zou zeggen dat Rome heel veel spijt had van wat men Luther had aangedaan, excuses aanbood – vanwege de trend excuses aan te bieden voor alles wat onze voorouders volgens ons verkeerd hebben gedaan vanuit de hoogmoedige gedachte dat ons dat nooit gebeurd zou zijn, en mensen na ons dat gelukkig voor onze zo duurzame daden niet hoeven te doen–, en dus besloten had de banvloek op te heffen.
De paus zei echter heel iets anders, namelijk: geloven jullie als protestanten zelf nog wel wat Luther geloofde? Die Benedictus was me d’r eentje, zo blijkt uit de omvangrijke biografie van Peter Seewald (uitg. Verlag Droemer). Hij was geen fan van oecumene, wel van de Schrift. Het sola Scriptura was bij hem veiliger dan bij menig protestants theoloog.
Daarom de vraag of de oecumene echt gediend is met deze ”weg met de banvloek”-actie. Luther zelf wilde niet van die ban af, maar wilde dat de kerk terugkeerde naar de Bijbelse boodschap dat een mens volstrekt afhankelijk is van de genade Gods. Daarover valt met Benedictus best te praten, en met Franciscus ook wel. Beiden immers zien de Bijbel als Gods onfeilbaar Woord, al is er op de leer van de Rooms-Katholieke Kerk genoeg aan te merken. Wie de Jezus-trilogie van Benedictus leest, komt onder de indruk van de zorgvuldige exegese en de gefundeerde kritiek op elke hermeneutiek die het Woord aantast. En als ik hoor hoe Franciscus publiek tekeer gaat tegen vakantiegangers die corona ontvluchten en daarmee verspreiden, ben ik beschaamd dat ik zelf op de preekstoel zo weinig concreet en actueel ben. Preken tegen internetverslaving, seks en drank is geen kunst. Dat hoort ook niemand meer. Maar als je als voorganger uit de hoek komt zoals Franciscus dat deed, kijken mensen op.
Kortom, opheffing van de banvloek brengt ons niet verder. Over een vloek uit 1521 praten is gevaarloos. Echt nieuws zou zijn als theologen van Rome en Reformatie zouden durven zeggen dat er misschien wel verband bestaat tussen corona en de vloek van God over onze zonden. Met een oproep de banvloek over Luther op te heffen kun je bij mensen scoren, maar met de oproep in Christus aan Gods vloek te ontkomen, kun je mensen behouden.
