Pas in 2000 zwichtte de vorstin, al was het niet van harte, maar „de moderne tijd van nu” vroeg erom, aldus de Rijksvoorlichtingsdienst. Beatrix was rijkelijk laat. Haar Britse collega koningin Elizabeth verscheen in 1957 al op de beeldbuis en haar toespraken behoren sindsdien tot de best bekeken uitzendingen op eerste kerstdag. Ook dit jaar weer. Maar liefst 8,1 miljoen Britten zetten vrijdag de televisie aan. Geen ander programma had meer kijkers.

Toch school er een waarheid in het standpunt van koningin Beatrix. Naar een toespraak moet in de eerste plaats worden geluisterd en niet gekeken. Het beeld zorgt maar al te vaak voor verhitte discussies. Niemand die nog weet waar de Queen vorig jaar over sprak, maar iedereen herinnert zich dat er op het bureau in Windsor Castle geen foto te zien was van kleinzoon prins Harry en diens echtgenote Meghan.

Alleen Philip

Volgens de fanatiekste fans van het begin dit jaar met slaande deuren naar Hollywood uitgeweken paar was dat de druppel die voor Harry en Meghan de emmer deed overlopen. Het was een belediging. De BBC liet prompt een ‘expert’ aan het woord om de vier wél aanwezige foto’s, van onder anderen Elizabeths vader koning George VI en echtgenoot prins Philip, te duiden. „Je zou eruit kunnen opmaken dat ze simpelweg gericht is op haar vader en vervolgens op de directe erfgenamen van de troon – Charles en William.”

De Queen voorkwam dit jaar elk twistgesprek door alleen een foto te kiezen van prins Philip, met wie ze inmiddels 73 jaar is getrouwd. Andere familieleden kwamen alleen in beeld in de korte filmpjes die de woorden van de koningin onderstreepten. Het gebruik van ondersteunende beelden is al langer gebruik bij de Britten. Het voorkomt dat de kijkers het gevoel hebben naar een radio-toespraak te kijken, zoals dat bijvoorbeeld bij de statische opnamen van de kerstboodschappen van koningin Beatrix het geval was.

Schandaal

De keuze van foto’s of locatie leidt niet alleen aan de overkant van de Noordzee tot gespreksstof. In Spanje hield koning Felipe het kerstavond maar bij één foto: van zichzelf en oudste dochter prinses Leonor bij het plaatsen van een bloem tijdens de nationale herdenking van de slachtoffers van de coronapandemie. Afbeeldingen van zijn vader Juan Carlos zijn eerder al eerder uit de omgeving van koning Felipe verwijderd, stelden Spaanse media vast.

Spanje was overigens zeer benieuwd naar de woorden van de koning: zijn toespraak op Nochebuena behaalde een record van 10,8 miljoen kijkers – alleen in het naar zelfstandigheid strevende Catalonië en Baskenland was de belangstelling beduidend minder. Felipe had veel woorden nodig (1697), maar wijdde daarvan slechts een fractie (87) aan het corruptieschandaal rond zijn sinds augustus in Abu Dhabi verblijvende vader. En dan alleen maar in algemene zin, door te zeggen dat morele en ethische principes voor iedereen gelden.

Chinees

Complotdenkers dachten een geheime vingerwijziging te zien in de keuze van de Chinese Zaal voor de kerstrede van koning Willem-Alexander. Het gedachtesprongetje dat werd gemaakt was: het coronavirus wordt door sommigen –de Amerikaanse president Donald Trump voorop– ook wel het Chinese virus genoemd. Vandaar dus de Chinese Zaal. De Rijksvoorlichtingsdienst verzekerde dat zo’n verband niet bestond. Het was simpelweg een prachtige plek, met bovendien goed zicht op de kerstboom buiten.

Kerstboom

Die boom was op sociale media ook weer voer voor discussies, waarbij de vredige sfeer van Kerst werd genegeerd. Het is een teruggekerend debat. Waar de koningen van België, Spanje en Zweden en ook koningin Elizabeth hun toespraak bij wijze van spreken ”onder de kerstboom” houden, is deze traditionele versiering bij de kerstoptredens van Willem-Alexander al jaren afwezig. In de Chinese Zaal zou die ook ronduit misstaan, maar dat verhinderde niet dat er net als in voorgaande jaren veel werd gemopperd. Waarmee koningin Beatrix nogmaals gelijk kreeg: beeld leidt maar af.