In Londen is de virusmutant inmiddels dominant. Volgens premier Boris Johnson is de afwijkende vorm 70 procent besmettelijker dan de gangbare viruslijn.

Prof. Marcel Bouvy, hoogleraar farmaceutische patiëntenzorg aan de Universiteit Utrecht, betwijfelt dat. „Die besmettelijkheid baseert men op de snelheid waarmee deze mutant zich verspreidt. Het virus kan zich toevallig snel verspreiden, bijvoorbeeld als er tijdens een drukbezochte kerkdienst veel mensen zijn besmet. De kans is wel groot dat het virus besmettelijker is, maar dat weet je niet zeker.”

Hoe uitzonderlijk is zo’n mutant?

„Niet zo. Virussen muteren continu. Tijdens het proces van vermenigvuldiging vinden foutjes plaats, vooral bij RNA-virussen zoals corona, die maar één kopie bevatten van hun erfelijk materiaal. De meeste foutjes vinden plaats op plekken in het RNA die niet belangrijk zijn voor het virus. Op andere plekken kan een verandering ervoor zorgen dat het virus onwerkzaam wordt. De vorm van de uitsteeksels van het virus kan ook veranderen, waardoor het virus makkelijker of juist minder makkelijk aangrijpt op menselijke cellen.”

Deze mutant heeft zeventien veranderingen, waarvan acht in de uitsteeksels van het eiwit.

„Dat zijn er relatief veel. Het kan zijn dat deze mutant is ontstaan in een patiënt die met verschillende virussen tegelijk is geïnfecteerd geraakt, die daarop zijn gefuseerd. Een andere optie is dat er sprake was van een chronische infectie. Dan heeft het virus veel tijd gehad om zich te delen en kunnen er meer foutjes optreden. Maar wat er precies is gebeurd, kunnen we niet met zekerheid zeggen.”

Hoe groot is de kans dat coronavaccins niet tegen deze variant beschermen?

„Klein. Wil een vaccin niet meer werken, dan moet de hoofdstructuur van het virus veranderen. Dan zou het een heel ander virus worden.

Een vaccin roept een algemene afweer op tegen de basisvorm van het coronavirus. Die verandert niet zomaar. De veranderingen in de huidige mutant zitten in de details. Daardoor kan het virus mogelijk makkelijker een cel binnendringen. Maar dat heeft geen invloed op iemands natuurlijke afweer en de effectiviteit van een vaccin.”

De griepprik moet wel elk jaar worden aangepast.

„Dat klopt. Influenza muteert echter veel sneller dan corona.

Stel dat de coronavaccins toch niet meer zo goed beschermen tegen deze variant, dan kunnen die relatief makkelijk worden aangepast. De nieuwe techniek van het mRNA-vaccin van Pfizer is veel eenvoudiger en sneller dan de manier waarop het griepvaccin in kippeneieren wordt geproduceerd.”

U maakt zich dus geen zorgen?

„Nou, een beetje wel. Er zijn geen aanwijzingen dat de virusmutant dodelijker is, maar wel dat die besmettelijker is. Daar zitten we echt niet op te wachten, nu het aantal besmettingen nog steeds oploopt en we midden in het winterseizoen zitten. Een vaccin is in zicht, maar voordat we daarmee groepsimmuniteit hebben bereikt, zijn we een halfjaar verder. Ik hoop daarom dat we de mutant op afstand weten te houden.”