PVV-leider Wilders was woensdag, in het Kamerdebat over corona, in zijn element. Striemend daalden zijn zweepslagen neer op de rug van CDA-fractievoorzitter Heerma.

Of die niet snel een einde kon maken aan al die partij-interne aanvallen op coronaminister De Jonge. Zo kon die arme man zijn belangrijke werk toch niet doen. „In zijn eigen partij wordt hij dagelijks met tien messen in de rug gestoken. Ze vergelijken hem met een aap, zeggen dat ze met hem het ravijn inrijden. Mijn vraag aan u: wanneer houdt dit op?”

Dat Wilders, nooit te beroerd om bij een andere partij wat zout in de wonde te wrijven, hiermee wel degelijk een reëel probleem aansneed, bleek de volgende dag. De Jonge gooide als lijsttrekker van het CDA de handdoek in de ring. Beide functies: een partij leiden én als coronaminister de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog managen, waren niet langer te combineren, verklaarde hij.

Nu ja, wel goed naar Hugo luisteren, hè? In principe zouden beide jobs verenigbaar moeten zijn. Politieke wonderkinderen konden het in het verleden immers ook. Rutte, Kok, Lubbers; ze waren én premier én lijsttrekker. En ze wonnen verkiezingen. Maar hun partijgenoten uitten in die tijd geen anonieme kritiek in het grootste dagblad van Nederland.

Kortom, de onrust in het CDA en de interne onvrede over zijn leiderschap, waaraan hij als coronaminister onvoldoende aandacht kon besteden, was voor hem de druppel die de emmer deed overlopen. En dus ten diepste bepalend.

Zo bezien komt de aanval van Wilders op Heerma in een best bijzonder daglicht te staan. Want was het niet juist de vader van Pieter, Enneüs Heerma, die 23 jaar geleden in een vergelijkbaar schuitje zat als nu De Jonge? Ook de toenmalige CDA-fractievoorzitter werd geconfronteerd met zware interne kritiek en anoniem naar de pers lekkende partijgenoten. Meer specifiek: fractiegenoten. De geplaagde Heerma, voor wie in 1997 geen andere uitweg overbleef dan opstappen, klaagde verbitterd over „ratten in de fractie.”

Terug nu naar 2020. Kan het, zo kort voor de verkiezingen, nog goed komen met de getormenteerde christendemocraten? Kiezers hebben toch een enorme hekel aan partijen die intern ruzie maken? Dat laatste zeker. Want de vrije val van het CDA in 1994 –twintig zetels verlies– mag dan meerdere oorzaken hebben gehad, één ervan was wel degelijk dat scheidend partijleider Lubbers openlijk kritiek oefende op aankomend leider Brinkman.

Toch kan het tij in principe nog keren. Ook voor die stelling valt historisch ‘bewijs’ te vinden. Najaar 2001 raakte CDA-leider De Hoop Scheffer verwikkeld in een onverkwikkelijke machtsstrijd met partijvoorzitter Van Rij. De Hoop Scheffer maakte, terwijl Kamerverkiezingen hun slagschaduw vooruit wierpen, plaats voor het volstrekt onbekende Kamerlid Balkenende. Resultaat? Het CDA werd met 43 Kamerzetels op afstand de grootste partij.

Eén kanttekening. Er was destijds, na de moord op Fortuyn, sprake van een unieke context. Dus als ergens geldt: in het verleden behaalde resultaten geven geen garantie voor de toekomst, dan hier.