Een herfstzonnetje werpt wat zwakke stralen over de Veluwse bossen bij Nationaal Ereveld Loenen. Op de begraafplaats liggen 4000 Nederlandse oorlogsslachtoffers. Militairen en burgers. Op de nieuwe, aangrenzende Nationale Veteranenbegraafplaats Loenen kunnen niet-gesneuvelde (oud-)militairen zich laten begraven. Of hun as op een veldje laten verstrooien.

Elke grafsteen vermeldt straks naam, geboorte- en sterftedatum, rang, militaire eenheid en eventuele dapperheidsonderscheidingen van de overledene. De 900 graven liggen verspreid in een zogenaamde kamer van pakweg 11.000 vierkante meter.

De begraafplaats ligt in een golvende beweging ingebed in het bos- en heidelandschap. „We wilden niet een platte pannenkoek, maar een verrassend, dynamisch landschap”, legt directeur Theo Vleugels van de Oorlogsgravenstichting uit.

Drie paden bieden toegang tot de vers aangelegde dodenakker, aangekleed met groepjes witte berken. Middenop staat een fiere vlaggenmast. Een aarden wal omgeeft de open plek. „Om een gevoel van beschutting, van saamhorigheid te geven.”

De veteranenbegraafplaats krijgt een eenduidige inrichting. „Uniforme grafstenen en uniforme grafbedekking”, zegt Seger baron van Voorst tot Voorst, voorzitter van de bijzondere begraafplaats. De grafzerken komen rechtop te staan, in tegenstelling tot de liggende stenen op Ereveld Loenen. „Beide begraafplaatsen horen bij elkaar, maar we willen duidelijk onderscheid laten zien.”

Ruigte

Ook de grafbedekking krijgt een uniforme uitstraling. „Heideplaggen, gras en ruigte”, vertelt de voorzitter, wandelend over de begraafplaats. Hij wijst naar de bosrand. „Kijk, net als op het ereveld.”

Nederland telt ruim 115.000 veteranen van de Koninklijke Landmacht, de Koninklijke Marine en de Koninklijke Marechaussee. Uit onderzoek blijkt dat veteranen behoefte hebben aan een laatste rustplaats onder kameraden. Loenen voorziet daarin. Bijzonder is dat veteranen daar ook hun partner kunnen laten begraven. Veteraan op de voorkant, partner op de achterkant van de steen.

Zo’n twintig nabestaanden van veteranen hebben interesse getoond voor een herbegrafenis in Loenen. „We verwachten zo’n 35 tot 50 uitvaarten per jaar.” Mocht de eerste ‘kamer’ van 900 graven vol zijn, dan biedt het terrein mogelijkheden om nieuwe kamers te openen. Op de commercieel opererende begraafplaats zijn grafstenen gratis. Defensie trekt 35.000 euro uit voor de eerste 35 zerken.

De eerste bijzetting –met militair ceremonieel– vindt op 1 december plaats. Tivadar Spier, actief in het verzet in de Tweede Wereldoorlog én tijdens aan de politionele acties in Nederlands-Indië, krijgt een plekje op het veld rechts van de witte vlaggenmast. Zijn steen vermeldt straks: ridder in de Militaire Willemsorde.

Bezinning

Precies tussen ereveld en veteranenveld staat een nieuw herdenkings- en educatiecentrum. Opgetrokken uit beton en marmer. Geschikt voor uitvaarten en schoolreisjes. De kosten van begraafplaats en centrum bedragen 6 miljoen euro.

Bijzonder bij de ingang van de begraafplaats is een immense spiegel. Met tekst. ”Zo zien mensen eruit die in vrede leven”. Bezoekers staan oog in oog met zichzelf. „Om zich even te bezinnen”, zegt baron Van Voorst tot Voorst. „Want vrijheid is niet vanzelfsprekend. Vrijheid is ook geen recht. Voor je het weet ben je je vrijheid kwijt.”