In ieder geval is Jaap Korteweg iemand die al eerder heeft laten zien risico’s niet uit de weg te gaan. Zo richtte hij in 2007 ”De Vegetarische Slager” op, samen met Niko Koffeman. Dit bedrijf ontwikkelde en verkocht vleesvervangers. In plaats van de Wiener Schnitzel een Auf Wieder Schnitzel en in plaats van een burger van de ‘plofkip’ een Bofkipburger. De Vegetarische Slager werd een succes. Zozeer dat Unilever er interesse in kreeg en het bedrijf in 2018 kocht. Een mooi resultaat voor ondernemers, die bij de start van hun project niet wisten hoe het zou eindigen.

Deze gang van zaken geeft wel enig vertrouwen dat deze twee ondernemers kans zien om in het laboratorium zuivelproducten te maken uit gras. ”Those Vegan Cowboys”, zoals het bedrijf heet, wil over zeven jaar met alternatieve kaas, yoghurt en boter op de markt komen.

In het laboratorium gaan ze het omzettingsproces (fermentatie) nadoen dat zich gewoonlijk in de magen van de koe afspeelt. De koe zet plantaardig materiaal om in eiwitten die via de melk de koe verlaten. Analisten in het laboratorium zoeken nu uit hoe dit precies gebeurt en welke schimmel daarvoor nodig is. De oplossing hebben ze nog niet. Daarom stellen de ondernemers 2,5 miljoen dollar beschikbaar voor degene die de schimmel levert die het werk van de koe gaat vervangen.

Er zouden allerlei redenen kunnen zijn om bij dat nieuws wat zenuwachtig op de stoel heen en weer te gaan schuiven. Ik denk aan die 1,6 miljoen melkkoeien van die 15.000 melkveehouders in Nederland. Worden ze met z’n allen werkloos? Melkveehouders kunnen zich vooralsnog troosten met de gedachte dat het met de melkvervangers net zo zal gaan als met de vleesvervangers. Want het Nederlandse volk eet wel meer vleesvervangers maar de consumptie van echt vlees neemt niet af.

Een behoorlijke afname is wel nodig om het bedrijf te laten renderen. Maar een belangrijkere vraag is nog of we plantaardige melk moeten willen. Of anders gezegd: zijn er ethische bezwaren in te brengen tegen deze uitvinding? Niet direct. Bij de fabricage van deze melk wordt gebruik gemaakt van natuurlijke processen. Dat gebeurt nu ook op grote schaal bij de bereiding van allerlei andere voedingsmiddelen. De bakker gebruikt gist, ook een schimmel, om het brood te laten rijzen.

Maar blijft het toch niet onnatuurlijk om melk direct uit gras te maken? Je slaat immers de koe over. Maar, zo kun je je afvragen, hoe natuurlijk is onze huidige, extreem hoogproductieve koe, die aanvankelijk enkel melk gaf om haar eigen kalf te voeden, maar nu per dag het tienvoudige geeft? Is het nog een koe, of ook eigenlijk al een melkfabriekje? Ik geef toe, er blijft nog een behoorlijk verschil tussen een koe van vlees en bloed en een stalen productievat in de fabriek.

Toch zijn er geen harde morele bezwaren tegen deze ontwikkeling in te brengen en misschien zijn er juist wel morele overwegingen die ervoor pleiten. De uitvinding van de plantaardige melk, die net zo smaakt als echte koeienmelk, maakt het houden van koeien overbodig. Dat betekent minder uitstoot van stikstof (ammoniak), minder uitstoot van het broeikasgas methaan, meer ruimte voor natuur. Maar de boer kan op zijn grond blijven, wel met een nieuw verdienmodel. Hij levert het gras voor de fabriek van plantaardige melk.

Waarschijnlijk zal de melk van de koe niet snel verdwijnen. Een voedingsgewoonte verandert niet zo gauw. Voedingspatronen zijn namelijk onderdeel van onze cultuur. En – dat moet ik ook zeggen – er zijn allerlei andere manieren denkbaar waarop de veehouderij zich kan aanpassen aan veranderende eisen op milieugebied.

Melk uit gras, een verrassend en onwennig concept. Dat is het. Tegelijkertijd een creatieve oplossing voor een maatschappelijk vraagstuk. De inzet van technologische kennis om milieudruk te verlichten.

De auteur publiceert over levensbeschouwing in relatie tot duurzaamheid.