Droogte bedreigt monumentale bomen en historische landschappen
De extreme droogte waar Nederland nu al voor het derde jaar op rij last van heeft, treft ook de „groene monumenten” van Nederland. Ondanks noodmaatregelen zien beheerders van groen erfgoed het somber in. Ze zien met lede ogen aan hoe een chronisch watergebrek ’hun’ monumentale bomen en historische landschappen aantast. Overheden hebben daar te weinig oog voor, oordeelt de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed.
Beleidsmakers die over klimaatbeleid en de verdeling van het schaarse water gaan, hebben lang niet altijd oog voor „cultuurhistorische waarden”, constateert de inspectie na een inventariserend onderzoek. Dat werd in gang gezet nadat organisaties die erfgoed beheren aan de bel hadden getrokken.
Nederland telt 1400 „groene rijksmonumenten”, van monumentale bomen tot tuinen, parken en buitenplaatsen. Ook landschappen die een cultuurhistorisch verhaal vertellen over het landgebruik in vroeger tijden, vallen onder het groene erfgoed.
De inspectie stelt vast dat bij het verdelen van water sprake kan zijn van botsende belangen. Zo kunnen waterschappen vanwege droogte sproeiverboden instellen die slecht uitpakken voor beschermd monumentaal groen. Zo’n verbod staat dan „op gespannen voet met de Erfgoedwet, die een instandhoudingsplicht kent voor rijksmonumenten”, aldus het rapport.
De Rijksoverheid zou in het algemeen meer rekening moeten houden met groene monumenten, vindt de inspectie. Daarover zou het Rijk ook afspraken moeten maken met provincies, waterschappen en gemeenten. Oplossingen zijn niet overal hetzelfde, want het droogteprobleem verschilt per regio. In het westen van het land is vooral een tekort aan oppervlaktewater, terwijl het zuiden en oosten ook kampen met een structureel te laag grondwaterpeil.
Minister Ingrid van Engelshoven (Cultuur) noemt „bewustwording en kennisdeling” essentieel om de groene monumenten in stand te houden. Ze gaat in gesprek met de lagere overheden „om ons er samen voor in te zetten dat dit mooie erfgoed ook voor toekomstige generaties behouden blijft”.
Om het probleem te illustreren, besteedt de inspectie aandacht aan de verdorring rond landgoed De Wiersse in de Achterhoek. Daar ging door de droogte van 2018 onder meer een derde van de kenmerkende rododendrons dood en liepen oude beuken schade op. De eigenaars van het landgoed begonnen een rechtszaak tegen het sproeiverbod dat waterschap Rijn en IJssel had ingesteld. Uiteindelijk kwamen de partijen er daar samen uit: de Wiersse kreeg een vrijstelling en mocht toch het historisch belangrijke groen bewateren.
