Een zomerleesdip. Die kennen ze wel in het onderwijs. Elk jaar moeten kinderen na een lange zomervakantie hun weggezakte leesniveau weer zien op te krikken op school. De aan de vakantie voorafgaande coronacrisis heeft die dip voor veel leerlingen dit jaar extra diep gemaakt, zegt directeur Jorien Castelein van leermiddelenontwikkelaar Blink uit ’s-Hertogenbosch. „Honderdduizenden kinderen hebben daardoor de afgelopen maanden veel minder gelezen dan normaal.”

Zorgwekkend

Castelein baseert zich op onderzoeksgegevens die haar bedrijf ontvangt van een permanent panel van tweehonderd basisscholen en tweehonderd scholen voor voortgezet onderwijs.

Het leesniveau van jongeren op latere leeftijd is al langer zorgwekkend, zegt ze, wijzend op het laatste Pisa-onderzoek, een internationaal onderzoek naar de kennis en vaardigheden van 15-jarige scholieren uit 77 landen. „24 procent van de Nederlandse jongeren van 15 jaar staat te boek als laaggeletterd. Dat betekent dat ze moeite hebben een brief van de gemeente te lezen of een bijsluiter van medicijnen. Twaalf jaar geleden was dat nog twaalf procent.” Mobieltjes en tablets ‘roven’ de leestijd, verklaart Castelein de toename van laaggeletterdheid. „Nergens ter wereld hebben kinderen zoveel apparaten en goede wifi als in Nederland.”

Volgens haar is het belangrijk dat niet alleen op die leeftijd, maar ook op jonge leeftijd nu goed gekeken wordt naar het leesgedrag van kinderen. „Vooral kinderen in de groepen 3 en 4, die net begonnen zijn met lezen, merken een terugval na de zomer. Leesvaardigheid is als een spier die je moet blijven trainen. Doe je dat niet, dan holt het leesniveau achteruit”, legt ze uit.

Lockdown

„We krijgen verontrustende signalen van leerkrachten. Zo’n 75 procent zag al vóór de zomer, toen de scholen korte tijd weer open gingen, dat de verschillen in leesniveau tussen hun leerlingen sterk waren toegenomen. Kinderen die tijdens de lockdown thuis in opdracht van school en gestimuleerd door hun ouders waren blijven doorlezen, hadden hun niveau behoorlijk goed vastgehouden. Bij leeftijdsgenoten die hun tijd vooral hadden besteed aan gamen, TikTok en YouTube was het leesniveau enorm teruggevallen.’

Castelein maakt zich grote zorgen over het afgenomen leesgedrag. „Laten we oppassen dat er niet een soort gelatenheid ontstaat. Lezen is de basis van kunnen leren. Wie goed kan lezen, kan goed meekomen in de wereld, dat blijkt uit allerlei onderzoeken.” En het omgekeerde leidt tot hogere kans op ziektes en verminderde carrièrekansen, weet ze. „Lezen is niet iets nostalgisch, waarvan het niet erg is als je het niet beheerst. Er is namelijk geen alternatief voor.”

Plezier

Hoe krijg je een kind aan het lezen dat niet wil lezen? „Het allerbelangrijkste is dat je weet waar de interesses van je kind liggen. Lees daar een boek of tijdschrift over. Zelfs een stripboek is al goed.” Volgens Castelein moeten scholen ook anders omgaan met lezen. „Ons lees- en taalonderwijs is op de meeste scholen opgedeeld in deelvakken. Van begrijpend lezen tot technisch lezen, taal, grammatica en spelling. Leerlingen begrijpen de samenhang niet. Om echt beter te leren lezen, moet je vooral veel gaan lezen. Minimaal een half uur per dag.” Blink werkt momenteel samen met vijftig scholen aan de afronding van een nieuwe methode die scholen handvatten moet bieden om leesgedrag op een andere manier te gaan stimuleren. „Kinderen moeten uit plezier gaan lezen.”