Dat meldde het Turkse departement voor Religieuze Zaken (Diyanet) deze week in een verklaring. Moslims dienen hun gebeden –die in de Hagia Sophia vijf maal per dag zullen plaatsvinden– immers te verrichten in een omgeving die vrij is van afbeeldingen van levende wezens. Toeristen die in de toekomst het gebouw willen bezoeken, zullen waarschijnlijk hun schoenen moeten uitdoen.

Spanningen

Door het opnieuw omdopen van de Hagia Sophia door Erdogan, lichten eeuwenoude spanningen tussen Turkije en Rusland opnieuw op. De beslissing symboliseert president Erdogans nostalgie naar het Ottomaanse verleden, waarin Rusland de grootste vijand van de Ottomanen was.

De spanningen tussen beide landen zijn niet alleen politiek, maar ook religieus van aard. De oecumenische patriarch van Constantinopel wordt geacht het hoofd van alle orthodoxe kerken wereldwijd te zijn. Sinds de val van Constantinopel in 1453 –toen de Hagia Sophia van een kerk een moskee werd– beschouwt de Russisch-Orthodoxe Kerk Moskou als ”het derde Rome”. De 16e-eeuwse monnik Philoteus schreef aan de Russische tsaar dat „twee Romes zijn gevallen, het derde (Moskou, MJ) staat overeind en er zal geen vierde Rome zijn.”

Deze historische rivaliteit bleek vorig jaar opnieuw, toen de Oekraïens-Orthodoxe Kerk zich onafhankelijk verklaarde van Moskou, met de rugdekking van Patriarch Bartholemeus van Constantinopel. Het leidde tot een schisma tussen Moskou en Constantinopel. Minder bekend is de rol die de Turkse president Erdogan hierbij had gespeeld.

Mustafa Dzhemilev, lid van het Oekraïense parlement, vertelde indertijd de BBC dat Erdogan een voorstander was van de onafhankelijkheid van de orthodoxe kerk in Oekraïne. Dzhemilev zei dat hij „Erdogan vertelde dat Moskou als Mekka is voor orthodoxe gelovigen. Als de orthodoxe kerk in Oekraïne onafhankelijk wordt zal echter Istanbul de plaats innemen van Moskou.”

De herbestemming van de Hagia Sophia als moskee was een langgekoesterde droom van de Turkse president Erdogan, waarbij politieke motieven een rol speelden. Het zou echter weleens onverwachte repercussies kunnen krijgen. Hierdoor wordt namelijk binnen de orthodoxe wereld de positie van Moskou versterkt. De meest furieuze reacties op Erdogans besluit kwamen inderdaad uit Moskou. Patriarch Bartholemeus van Constantinopel lijkt daarentegen steeds meer op een tandeloze tijger die geen enkel gezag uitstraalt.

Wonden

Erdogans besluit is trouwens ook in de islamitische wereld zelf niet onomstreden. De Islamic Society of North America liet dinsdag weten dit besluit te betreuren want „het opent opnieuw de wonden van christelijke gemeenschappen overal ter wereld.” Ook een fatwa van het Egyptische ”Dar al-Ifta” (”het huis dat fatwa’s uitgeeft”) zorgde vorige maand voor veel beroering. Deze hoogste soennitische religieuze autoriteit in Egypte keerde zich tegen het gebruik van de Hagia Sophia in Istanbul als moskee, en tegen wat „de dictatuur van Erdogan’ werd genoemd die moskeeën inzette voor eigen electoraal gewin.