Wat is Hoekstra van plan?

Op dit moment is de Belastingdienst verantwoordelijk voor het innen van belastingen, het uitkeren van toeslagen én voor de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (Fiod) en de douane. Daar wil de minister van Financiën vanaf. Hij vindt dat de toeslagen- en de douanepoot verder moeten gaan als zelfstandige onderdelen van het ministerie. Dat betekent dat de toeslagen voor bijvoorbeeld de zorgkosten, de huur of de kinderopvang, waar nu alles bij elkaar zo’n 5 miljoen huishoudens aanspraak op maken, in de toekomst niet meer zullen worden uitgekeerd door de Belastingdienst.

Komt de ingreep als een verrassing?

Nee. De vlak voor het kerstreces opgestapte staatssecretaris Menno Snel en diverse van zijn voorgangers ervoeren al aan den lijve dat de Belastingdienst, waar momenteel rond de 30.000 ambtenaren werken, slecht te managen is. Denk aan VVD-staatssecretaris Frans Weekers die in 2014 aftrad, nadat bleek dat frauduleuze Bulgaren er moeiteloos en massaal in slaagden zichzelf huurtoeslagen te laten uitkeren door te doen alsof ze in Nederland woonden, terwijl ze in werkelijkheid in hun eigen land verbleven. Hij bleek over de kwestie niet adequaat te zijn geïnformeerd.

Ook Weekers kreeg overigens al te maken met gepikeerde en soms radeloze ouders omdat de toeslagen die zij rechtmatig hadden aangevraagd met grote vertraging op hun bankrekening werden bijgeschreven. Dat leidde tot de verzuchting: kan de belastingdienst deze taak wel aan?

Snel struikelde zoals bekend over het ontsporen van de tien jaar geleden opgetuigde antifraudeteams van de Belastingdienst. Zij vorderden op grote schaal kinderopvangtoeslagen terug van ouders die daar het volste recht op bleken te hebben. Toen die affaire aan het licht kwam, klonk de vraag over de wijze van uitvoering van het ooit door CDA-staatssecretaris Joop Wijn bedachte toeslagenstelsel opnieuw.

Wat vindt de Tweede Kamer van de aangekondigde ingrepen?

De eerste reacties zijn voorzichtig positief, maar ook ietwat gereserveerd. De reorganisatie krijgt voldoende steun, maar op Hoekstra’s bordje lag sinds eind vorig jaar nog een andere vraag. Een motie van de Kamerleden Bruins (ChristenUnie) en Van Weyenberg (D66) of hij alternatieven wilde uitwerken voor het huidige tijdrovende en fraudegevoelige toeslagensysteem werd op 10 december met algemene stemmen aangenomen.

De minister schrijft echter niet of hij daartoe genegen is en zo ja, per wanneer. Dat roept de vraag op of het niet beter is om met een omvangrijke reorganisatie te wachten tot er over de toekomst van het stelsel meer duidelijkheid is.

Hoe nu verder?

Er zal het CDA, en zeker Hoekstra, veel aan gelegen zijn de directe verantwoordelijkheid voor de toeslagen en voor de aangekondigde reorganisatie over te laten aan Snels opvolger, maar de discussie over diens voordracht en benoeming is nog in volle gang. Totdat Hoekstra versterking krijgt, is hij verantwoordelijk voor de schadecompensatie aan de ruim 300 gedupeerde ouders. Dat aantal zal bovendien snel toenemen, omdat nu al duidelijk is dat er de komende weken nog andere toeslagenaffaires aan het licht zullen komen.

Dan haalde Hoeksta zich zondag ook nog eens de woede van sommigen op de hals toen hij bij Buitenhof verklaarde dat aanwijzingen voor een strafrechtelijk onjuist optreden van de antifraudeteams en hun leidinggevenden vooralsnog ontbreken. Voorbarig, vinden sommige Kamerleden. Of hun ergernis deze week al een staartje krijgt, is de vraag. Maar rustig is het rond de Belastingdienst bepaald nog niet.