en drs. D. J. Diepenbroek . In Hongarije bestaat een grapje over een man die in de plaats Ungvar woonde. Hij kreeg de vraag in hoeveel landen hij had geleefd. De man antwoordde: vijf. „Dan zult u wel veel hebben gereisd”, merkte de vraagsteller op. „Nee”, zei de man, „ik ben mijn hele leven in dezelfde plaats blijven wonen. Eerst woonde ik in Hongarije, toen in Tsjecho-Slowakije, daarna in de Oekraïne, vervolgens in de Sovjet-Unie en nu weer in Oekraïne.”

In veel van de nieuwe toetredingslanden zijn mensen te vinden die een dergelijk verhaal kunnen vertellen. De Poolse staat heeft diverse delingen achter de rug en kreeg pas na de Tweede Wereldoorlog zijn huidige omvang. De Baltische staten werden na een korte periode van zelfstandigheid opgeslokt door de Sovjet-Unie. Na het herkrijgen van hun soevereiniteit herbergen landen zoals Estland en Letland omvangrijke Russische minderheden.

Het minderhedenvraagstuk speelt ook voor de Europese Unie bij de komende uitbreidingsronden een belangrijke rol. Wat te denken van de Hongaarse minderheid in Roemenië en de Turkse minderheid in Bulgarije? In deze beide landen speelt, evenals in veel andere landen in Oost- Europa, het vraagstuk van de Roma. En wat als Turkije mocht toetreden tot de Europese Unie? Naast het vraagstuk van de Koerdische minderheid is er de oude vete tussen Ankara en Athene over de status van Cyprus.

Roemenië vergeten
Op 6 oktober heeft de Europese Commissie de voortgangsrapporten van de nieuwe toetreders gepresenteerd. De delicate kwestie van de toetreding van Turkije heeft de rapporten van Bulgarije en Roemenië compleet overschaduwd. En dat is onterecht. Ook in Roemenië zijn er nog veel onopgeloste problemen. Naast de economische situatie van het land en de implementatie van de huidige EU-wetgeving is er nog steeds het vraagstuk van de Hongaarse minderheid in Roemenië. Een complex vraagstuk waar de Europese Commissie maar weinig oog voor heeft.

Op 15 en 16 oktober organiseerde de Stichting Studium Academicum in het Roemeense Osorhei een conferentie met als thema de positie van minderheden in de Europese Unie. Deze stichting is een studievereniging van enkele Hongaars-gereformeerde predikanten. Zo’n tweemaal per jaar levert de SGP een bijdrage aan de conferenties van Studium Academicum.

De vraag naar de positie van de Hongaarse minderheid in de visie van de Europese Commissie kreeg op de conferentie veel aandacht. De bescherming van minderheden is immers een eis voor toetreding die de Europese Unie zelf heeft geformuleerd. Een van de drie zogenoemde criteria van Kopenhagen luidt: het kandidaat-land bezit stabiele instellingen die de democratie, de rechtsorde, de mensenrechten en het respect voor en de bescherming van minderheden waarborgen.

Het is echter de vraag hoe deze mooie en lovenswaardige punten op het gebied van de bescherming van minderheden hun plaats krijgen in de voortgangsrapportage van Roemenië. Het rapport van 2004 signaleert dat de situatie van de Roma nog steeds zorgwekkend is. De positie van de overige minderheden in het land vertoont in de ogen van de Europese Commissie geen grote problemen. Het rapport constateert met instemming de implementatie van de wet inzake het gebruik van de Hongaarse taal in het ambtelijk verkeer. De Europese Commissie was eveneens zeer tevreden over het functioneren van de Hongaarse universiteit in Cluj.

Onderschatting
Tegelijk met het voortgangsrapport van Roemenië heeft de Europese Commissie een strategisch document naar buiten gebracht. Dit document behandelt de strategie van de Europese Commissie inzake de toekomstige uitbreiding van de EU. De conclusie van dit document is dat Bulgarije en Roemenië voldoen aan het politieke criterium voor een EU-lidmaatschap. Op basis van de huidige stand van zaken kunnen deze landen in 2007 toetreden. Alleen in het geval van ernstige stagnatie in de ontwikkeling van een van beide landen kan de toetreding met één jaar worden uitgesteld.

Het lijkt er op dat de Europese Unie het probleem van minderheden onderschat. De Unie heeft te veel het idee dat politieke conflicten automatisch oplossen wanneer een land de EU binnenkomt. Deze problemen moeten echter voor toetreding worden opgelost en niet binnen de Unie worden gehaald. Dat laatste staat immers een structurele oplossing in de weg. Ook laat de Unie de handhaving van haar eigen criteria los. Bovendien geeft de EU op deze manier haar onderhandelingspositie weg en wordt de deur geopend voor instabiele staten.

De Europese Commissie is te veel gericht op de voortgang van het uitbreidingsproces. Dit moet gewoon doorgaan. De Europese Unie moet een speler van gewicht worden op het mondiale toneel. Bij deze wens past een beleid dat primair gericht is op een toename van het aantal staten en het aantal burgers. In deze gedachtegang is Europa verworden tot een megalomaan machtsproject.

Een ander aspect in de onderschatting van het minderhedenvraagstuk door de Europese Commissie is een zekere ongemakkelijkheid bij dit onderwerp. De Europese Unie is bezig met een revolutionair Europees project, waarbij een Europese mens hoort die zich niet langer inlaat met achterhaalde zaken zoals nationaal bewustzijn en identiteit.

Verbazing
Verschillende conferentiegangers van de Hongaarse minderheid in Roemenië waren ronduit verbaasd over de houding van de Europese Commissie. Zij hadden verwacht dat de Europese Unie een oplossing zou bieden voor de problemen van de Hongaarse minderheid. Het lidmaatschap van de EU zou de Hongaren in Roemenië gelijke rechten geven. Een van de conferentiegangers verwoordde zijn gevoelens over de houding van de Europese Commissie duidelijk: dit rapport is geschreven door elitaire ambtenaren die zelf nooit in een minderheidspositie hebben verkeerd.

Niet alleen de houding van de Europese Commissie ten aanzien van het minderhedenvraagstuk in Roemenië is laakbaar, maar ook de inhoud van de analyse. Veel kerkelijke bezittingen van Hongaarse zijn nog steeds in handen van de Roemeense staat. Ook de situatie op de universiteit in Cluj is door de Commissie verkeerd beoordeeld. Er is sprake van een meertalige en multiculturele universiteit en niet van een autonome Hongaarse universiteit. Bovendien is het klimaat voor Hongaren in Roemenië nauwelijks verbeterd. Het zijn en blijven tweederangsburgers met weinig ontwikkelingsperspectief.

Toezicht
De eurofractie ChristenUnie-SGP maakt zich zorgen over deze tekortkomingen in het voortgangsrapport van Roemenië. Noch de wortel, noch de aard van de problematiek van de Hongaarse minderheid in het land wordt op een adequate wijze onderkend.

In het Europees Parlement zullen wij de Europese Commissie blijven aanspreken op de gebrekkige naleving van de criteria van Kopenhagen door Roemenië. Wij zullen blijven aandringen op de handhaving van deze criteria, omdat de minderhedenproblematiek opgelost moet worden en niet geïmporteerd in de EU. En ook in de jaren na toetreding zullen wij blijven pleiten voor toezicht op de uitvoering van het Roemeense minderhedenbeleid.

De auteurs zijn respectievelijk lid en beleidsmedewerker van de ChristenUnie-SGP-fractie in het Europees Parlement.