Klaver en Baudet vormen elkaars politieke tegenpolen. Net als Wilders en Pechtold tot voor kort. In parlementaire debatten zochten die elkaar op en duelleerden ze. Dat leverde stemmenwinst op voor D66 en PVV. Pechtold vertrok vorig jaar. Wilders’ boodschap werd minder gehoord, waardoor hij veel stemmen verloor aan Baudet.

Tegenpolen? Ja, de verschillen tussen Baudet en Klaver zijn groot. In het klimaatdebat zegt de een dat de opwarming van de aarde tot zulke grote problemen gaat leiden, dat het roer rigoureus om moet. Iedereen snel van het gas af en de auto fluks aan de laadpaal. Anders dreigt de klimaatcatastrofe. Dit doemdenken bevalt Baudet niet. Hij hekelt het beleid, want al die klimaatpaniekmaatregelen gaan volgens hem miljarden kosten, terwijl ze geen zier uithalen. Nou ja, „0,00007 graden Celsius” reductie.

In dat doemdenken zit wel een opmerkelijke overeenkomst tussen de twee tegenpolen. Allebei grijpen ze gretig ondergangsscenario’s aan om hun betoog kracht bij te zetten. Zo krijgt Baudet nachtmerries van het opengrenzenbeleid, waardoor migranten met volksstammen tegelijk ons overbevolkte land nog voller maken. Bovendien zal daardoor onze ‘gezellige’ Nederlandse cultuur oplossen in een vage multiculturele mengelmoes. Zijn schrikbeeld is „een homeopathische verdunning” van het Nederlandse volk.

Dan de Europese Unie. Baudet ziet hierin een regelrechte aanval op de natiestaat en een ondermijning van de democratie, doordat de Brusselse elite onverdroten doorgaat met het opleggen van beleid waar burgers bepaald niet om vragen. De kosmopoliet Klaver wil daarentegen niets weten van Baudets nationalisme en kiest voor de vlucht naar voren. Hij droomt van Europees beleid om het klimaat te redden, vluchtelingen op te vangen en nepnieuws op internet aan te pakken. Met de EU kan hij Nederlandse exportproducten als homohuwelijk, euthanasie en genderneutraal beleid in alle lidstaten invoeren.

Zijn er overeenkomsten tussen Baudet en Klaver? Ja, wel degelijk. Als eerste het individualisme. Dat is bij beiden zo dominant, dat ze nauwelijks aandacht hebben voor het belang dat de samenleving heeft bij hechte en stabiele gezinnen. Kinderbijslag moet afgeschaft of beperkt worden tot maximaal twee kinderen. Ook de abortusstandpunten van GroenLinks en Forum sporen: de keuzevrijheid van de zwangere vrouw is doorslaggevend.

Baudet en Klaver delen hun voorkeur voor vormen van directe democratie als uitdrukking van de volkssoevereiniteit. Ze zijn voor de rechtstreeks gekozen burgemeester. Over een referendum is GroenLinks genuanceerder. De partij wil graag experimenteren met andere vormen die de invloed van burgers vergroten.

Een derde overeenkomst betreft de geest van het humanisme. Bij Klaver gaat het om de (post)moderne variant, terwijl Baudet daarvan gruwt en teruggrijpt op de klassieke oudheid. Maar allebei vinden ze hun visie superieur ten opzichte van het orthodoxe christendom. Vaste Bijbelse waarden zijn voor beiden niet bepalend.

Het meest in het oog springt wel de analogie in politieke stijl en uitstraling, tot uitdrukking komend in speeches met quasireligieuze taal en samenkomsten in het land waar fans de politieke leider als hun ‘messias’ kunnen toejuichen, omdat ze die beschouwen als de reddingsboei die het land van de ondergang kan redden. De ervaring leert dat dit type reddingsboeien niet in hechte grond verankerd zijn. Wie zich eraan vastklampt, raakt slechts verder op drift. Daarom is het parool om waakzaam en nuchter te zijn in denken en doen. Niet aan de aantrekkingskracht van tegenpolen toegeven, maar vaste koers houden. Zonder kompas dat naar het noorden wijst, komt immers niemand thuis.

De auteur is directeur van de Guido de Brès-Stichting, het wetenschappelijk instituut voor de SGP.