Oordelen over anderen, onzekerheid bij jezelf. Voor je het weet, ligt er een verband tussen hoe je rouw verwerkt en hoeveel je van de ander hield. Dat maakt alles extra verdrietig. Wetenschappelijk onderbouwde verwerkingsschema’s ten spijt, beleven mensen rouw op fundamenteel verschillende wijzen. Hieronder zes voorbeelden.

• Sommigen herkennen de zogenaamde ontkenningsfase helemaal niet. Ook bij ingrijpend verlies kunnen ze objectief naar het proces blijven kijken. Ze herkennen bij zichzelf meer warme gevoelens voor de nabestaanden dan voor de overledene. Het verdriet zit vanbinnen. Ze hebben geen behoefte om erover te praten, maar verwerken het in hun eigen tempo. Het zijn stabiele en betrouwbare mensen, die wat afstandelijk en zakelijk over kunnen komen.

• Bij anderen, evenzo wat op afstand, maar met een meer beschouwend en mensgericht karakter, gaat verdriet juist heel diep. Omdat vrienden dat bij deze stabiele, wijze mensen niet zo snel merken, kan het een eenzame periode zijn. Terwijl ze heel gewetensvol meeleven met anderen, moeten ze leren om verdriet bij zichzelf te herkennen en woorden te geven.

• Mensen met een ondernemende, optimistische levenshouding vinden het moeilijk om bij verdriet te blijven stilstaan. Ze zijn gericht op de toekomst, en zo gedreven, dat ze zomaar een hele dag kunnen opgaan in het werk, zonder een moment aan de verdrietige gebeurtenis te denken. Daardoor kunnen ze eraan twijfelen of ze wel genoeg van de overledene hebben gehouden. Herdenkingsdagen zijn niet aan hen besteed, maar als ze met een ander in gesprek gaan, is het verdriet onmiddellijk present.

• Voor invoelende mensen die in het dagelijks leven voor gezelligheid en sfeer zorgen, is verdriet juist een heel emotioneel proces. Geluid, geur, alles kan een trigger zijn voor een emotioneel moment. Ze worden moe van verdriet. Bij hen kan een rouwproces inderdaad beginnen met ontkenning. Ze hebben de eerste dagen genoeg aan hun verdriet en hebben eerder ruimte nodig dan aanraking. Schrijven helpt om verdriet een beetje uit je hoofd te krijgen.

• Mensen die bescheiden zijn, zelfs een beetje verlegen, hebben een hele kluif aan verdriet. Ze draaien de film steeds opnieuw. Het herbeleven houdt niet op. Ze hechten waarde aan voorwerpen met een herinnering. Ze willen wel verhalen vertellen over de geliefde, maar vraag niet te snel naar hun verdriet. Heel langzaam bezinkt het, krijgt het een plekje en gaat het onlosmakelijk deel uitmaken van hun bestaan. Pas dan kunnen ze er een beetje over praten.

• Wie praktisch, daadkrachtig en nuchter is, verwerkt verdriet het liefst door alleen te zijn: een paar uur op de racefiets, een stevige wandeling of in je eentje houthakken. Meeleven laten ze zien door van alles te regelen en te organiseren. Ze vinden het fijn en goed om over de overledene te praten, maar kunnen de dood op zich aanvaarden. Het is wat het is.

Juist om deze verschillen is het tricky om bij rouwverwerking adviezen te geven. Geef ruimte aan eigenheid. Er zijn minstens vijf talen van rouw. Om over de dialecten nog maar te zwijgen.

De auteur is eigenaar van een adviesbureau voor mediation, coaching en training. Reageren? welbeschouwd@refdag.nl