”Het verhaal gaat… Deel 5: De Geschriften”
Auteur: ds. Nico ter Linden
Uitgeverij: Balans, Amsterdam, 2002, ISBN 90 5018 495 2
Pagina’s: 314
Prijs: € 20,50. Eigenzinnig, origineel en soms ook te gewaagd. Zo is het vijfde deel van de serie ”Het verhaal gaat…” te typeren. Het nieuwste boek van ds. Nico ter Linden bevat vertalingen en toelichtingen op de Psalmen, Job, Prediker, Ruth, Esther, Daniël, Hooglied, de Klaagliederen, Daniël, Ezra, Nehemia en een gedeelte van de Kronieken.

Ter Linden werd in 1995 door stichting De Keizerskroon vrijgesteld om zich geheel aan het schrijven te wijden. In november 1996 verscheen het eerste deel van ”Het verhaal gaat…”. Drie andere volgden. De uitgaven zijn inmiddels vele malen herdrukt en al verschillende keren vertaald.

De auteur begint zijn nieuwste boek met een toelichting op de drievoudige bron van de Joodse ’Bijbel’: de Thora van Mozes, de Profeten en de Geschriften. In de Thora wordt in verhalen en wetgeving de „heilige leer” ontvouwd. De Profeten actualiseren deze boodschap; de Geschriften zijn het antwoord van de kinderen Israëls op de woorden van Thora en Profeten. „Ze zijn zo veelkleurig als reacties van mensen maar kunnen zijn.”

De exegese van Nico ter Linden is origineel en eigenzinnig. Met de goddelozen in Psalm 1 worden volgens hem niet bedoeld de ongelovigen, maar degenen die van God los zijn. Goddelozen kunnen ook heel goed ’vrome’ lieden zijn, die vooraan in de tempel zitten. Hun tegenpolen, de rechtvaardigen, gaan de weg die Mozes heeft gewezen. De Thora bepaalt hun gaan, staan en zitten. „In de rechtvaardige komt de schepping tot bloei.”

De uitdrukking „Kus de zoon” ziet, aldus Ter Linden, op het koningschap dat God in het midden van Israël heeft opgericht en dat opkomt voor recht en gerechtigheid. Daarom: „Kus niet langer de afgodsbeelden; kus de zoon, de zuivere afstraling van Gods wezen. Laat uw verzet in vreugdevol dienstbetoon verkeren.”

Met dit soort exegese staat het boek vol. „Kenmerkend voor die God is dat hij bevrijdt, dat hij het opneemt voor al wat klein en kwetsbaar is.” In Psalm 22 ziet Ter Linden de pijn en de eenzaamheid van de lijdende mens. Elke verwijzing naar de lijdende Zoon des mensen ontbreekt.

Messias
En waar blijft de Christus in de Psalmen? Het heeft er alle schijn van dat de Messias -in de visie van Ter Linden- nog moet komen. „De Thora is ons ten leven gegeven, hét teken van Gods aanwezigheid in ons midden. Als de Messias komt, zal hij zeker komen op de dag van Simchat Thora (Vreugde om de Wet).”

De uittocht van Israël uit Egypte beschrijft Ter Linden als symbolisch voor elk geslacht dat mee mag op „de grote trek” en eens thuiskomt (Psalm 114). „Eens komt heel deze wereld thuis. Dan zal een nieuw lied worden gezongen in een nieuwe taal. Er zal een nieuwe aarde zijn.”

Ter Linden geeft de bijbelboeken in een vrije vertaling weer. Zijn pakkende schrijfstijl komt duidelijk naar voren in het boek Job. De tekst is levendig, zelfs diepgaander dan die van Groot Nieuws of Het Boek, die minder rekening houden met het Hebreeuwse taaleigen.

Voortdurend waagt de auteur zich aan een -voorzichtige- interpretatie van de bijbelboeken. Job heeft afscheid genomen van een God Die het goede beloont en het kwade straft. Definitief durft hij de God van zijn vrienden los te laten. „Job is een belangeloze gelovige geworden, hij gelooft nu echt ’om niet’. Hij doet het goede, niet om er voor beloond te worden, maar omdat het goede goed is.”

Het Hooglied typeert Ter Linden als „een verzameling liefdes- en bruilofsliederen van verschillende herkomst.” Niet dat hij daarmee wil zeggen dat dit bijbelboek alleen maar over de aardse liefde gaat. Ook de hemelse liefde, de liefde tot God, komt er volgens hem in tot uitdrukking. Maar toch: „Men leze deze minnepoëzie als een doorgecomponeerd lied, een zangspel, te zingen op een bruiloft, of zomaar, bijvoorbeeld omdat het lente is.”

Uit het boek Ruth komt naar voren dat Ruth dankzij Naomi nieuwe bezieling heeft gekregen, meent Ter Linden. „Dankzij de heidenvolken die zich aansluiten, ziet Israël opnieuw een messiaanse toekomst dagen, die in één naam besloten ligt: David.” Het boek is in zijn visie „een kunstig gecomponeerde parabel, een wondermooie toevoeging aan de David-verhalen.”

Statenvertaling
Opmerkelijk is dat de auteur zo nu en dan teruggrijpt op de Statenvertaling. „IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid”, zo vertaalt hij in het boek Prediker. De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) heeft hier „lucht en leegte.” Ook het slot van Prediker is bij Ter Linden krachtiger dan bij de NBV. „Alles wat je hebt gehoord, komt hierop neer: eerbiedig God en leef zijn geboden na”, zegt de NBV. Ter Linden vertaalt: „Vrees God en onderhoud zijn geboden, laat geen mens dit vergeten. Want voor Gods rechterstoel zal alles wat je deed, worden gewogen, ook wat je in het verborgene deed, je goede en je slechte daden.”

Het verwijt dat Ter Linden wonderen wel als ’waar’ ziet maar niet als ’echt gebeurd’, gaat -voorzover ik dat kan overzien- voor dit deel niet op. Hij laat de wonderen, de redding uit de leeuwenkuil bijvoorbeeld, ditmaal staan. Maar, de God van Daniël is ook anderen nabij in hun ’leeuwenkuil’. Dan heeft die kuil weer iets symbolisch.

Ter Linden besluit zijn boek, in een epiloog, met een verantwoording en toelichting op de Bijbel. De Bijbel, schrijft hij, is een „bibliotheek op zichzelf en bevat een bonte verzameling boeken” die in een periode van meer dan 1000 jaar zijn ontstaan (900 voor tot 130 na Christus).

Vele vertalingen gebruikte de auteur van ”Het verhaal gaat…”, van Statenvertaling tot moderne, oecumenische vertalingen. Ter Linden heeft iets van een eclecticus. Hij schreef zijn boek in overleg met een groot aantal meelezers. Zij vergezelden hem met theologische en literaire opmerkingen. Het is een indrukwekkend aantal mensen dat meelas, maar het gereformeerde (reformatorische) geluid ontbrak.

Eén ding werd mij tijdens het lezen van dit deel opnieuw duidelijk: de Bijbel is verrassend nieuw en actueel, en niet slechts een oud boek uit vervlogen tijden. Het is ook een veelkleurig boek - evenals Gods handelen met de mens en in de geschiedenis dat is.