In 2015 hebben we tijdens de klimaatconferentie in Parijs (COP21) afgesproken dat we de opwarming van de aarde zouden beperken tot minder dan 2 graden. Daar komt (nog) niet veel van terecht, met als gevolg dat de waarschuwingen ons om de oren vliegen. Enkele weken geleden kwam het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) met een tussenrapport, waarin werd gesteld dat we een tandje moeten bijzetten. En vorige week kwam het Internationaal Energieagentschap (IEA) met de boodschap dat een groot deel van de toegestane CO2-uitstoot tot 2040 al is geclaimd (”locked-in”) door de huidige infrastructuur. Vooral de steenkoolcentrales in het Verre Oosten, met een gemiddelde leeftijd van slechts 11 jaar, zullen nog lange tijd CO2 blijven uitstoten.

Deze geluiden zijn niet nieuw, maar trokken toch de aandacht van de media doordat het IPCC in de gepresenteerde energiescenario’s het aandeel kernenergie sterk laat toenemen.

Niet gering

De opgaven van de energietransitie zijn niet gering. Om een idee te geven van onze energiehonger: zon en wind zijn nu goed voor 2 procent van het primaire energieverbruik in Nederland en dat komt ongeveer overeen met ons huishoudelijk elektriciteitsverbruik (2,5 procent). In het Westen daalt het energieverbruik licht, maar mondiaal gezien stijgt het, doordat in veel landen het primaire energieverbruik per persoon nog groeit en ook de wereldbevolking toeneemt. In Nederland staan wij niet voor één transitie, maar voor drie: 1) de overgang van gas en olie naar elektriciteit in onze samenleving, 2) de opwekking van grote hoeveelheden CO2-vrije elektriciteit, en 3) de afstemming van vraag en aanbod.

Waarom kwam kernenergie in het IPCC-rapport voor veel mensen als een verrassing? Blijkbaar is ”CO2-vrij” voor veel mensen synoniem aan ”hernieuwbaar”. Daardoor wordt kernenergie als onderdeel van ons toekomstige energiesysteem buitengesloten. De klimaatdiscussie in Nederland is volledig gericht op het streven naar een energievoorziening met alleen hernieuwbare energie. Dat is romantisch, maar voorlopig niet realistisch, waardoor we een groot risico lopen onze klimaatdoelen niet te halen. Bovendien laat een recent rapport van MIT zien dat deze aanpak tot wel twee keer duurder is dan een volledig CO2-vrije energievoorziening mèt kernenergie.

Opslag

De energievoorziening met elektriciteit uit hernieuwbare bronnen is zonder elektriciteitsopslag niet duurzaam. Bij te veel zon en wind wordt er zoveel elektriciteit aangeboden, dat de prijs keldert en niemand winst maakt. Om die reden blijft het aandeel energie uit zonnepanelen in Duitsland al enkele jaren stabiel op 6 procent. De oplossing, grootschalige opslag van elektriciteit en een slim elektriciteitsnet, is eenvoudig noch goedkoop. Het omzetten van elektriciteit naar waterstof of andere energiedragers, en vice-versa, vergen investeringen en geven rendementsverliezen. Andere oplossingen, zoals het koppelen van ons elektriciteitsnet aan het buitenland, zijn eveneens duur.

Kortom: een CO2-vrij energiesysteem met een leveringszekerheid van 99,99 procent, zoals wij in Nederland gewend zijn, heeft niet alleen diversiteit nodig in aanbod, maar ook in de matching van vraag en aanbod. De sectortafel elektriciteit onderkent dit probleem: „Voor de periodes waarin langdurig het aanbod van hernieuwbare elektriciteit (wind en zon) beperkt is, zal niet-weersafhankelijk vermogen uit andere bronnen nodig zijn, die na 2030 in toenemende mate CO2-vrij moet zijn.”

Stevige basis

Voor wie inzicht heeft in deze problematiek kwam kernenergie in het IPCC-rapport niet als een verrassing. Kernenergie kan de huidige kolencentrales vervangen en een stevige basis leggen onder een CO2-vrije elektriciteitsvoorziening met voldoende flexibiliteit om de fluctuaties van grote windparken op te vangen. Een moderne kerncentrale kost 8 miljard euro en het duurt 8 jaar om hem te bouwen. Maar dan heb je wel een installatie die 80 jaar lang CO2-vrije elektriciteit produceert voor 6 cent per kiloWattuur, inclusief de opslag voor ontmanteling van de centrale en de behandeling en opslag van het kernafval. Wat dat laatste betreft: verschillende studies laten zien dat dat kan zonder risico voor mens en milieu. Bovendien kunnen langlevende componenten in het kernafval worden gerecycleerd.

Rationeel gezien is er geen reden om kernenergie uit te sluiten. Het is een volwaardige optie die snel kan worden geïmplementeerd en een sterke pijler kan vormen in een CO2-vrij energiesysteem. Om marktpartijen over de streep te trekken, kan de overheid gunstige financieringsvoorwaarden scheppen en de garantie geven dat een kerncentrale ook daadwerkelijk gedurende 80 jaar in bedrijf kan blijven. Het klimaatprobleem is te groot en te urgent om kernenergie links te laten liggen.

De auteur is hoogleraar Kernreactorkunde aan de Technische Universiteit Delft.