SGP verzet zich met recht tegen geest van Franse Revolutie
Gelukkig bestaat er een SGP die –wars van populisme– worstelend zoekt naar de consequenties van Gods woorden in het huidige tijdsgewricht, reageert Cor Verkade.
De SGP zou populistisch zijn, betoogt mr. Dirk Vergunst in zijn Biblebelt Lezing (RD 3-11). Er zijn echter veel redenen om de partij juist niet als populistisch te zien. Naar Vergunsts mening is een partij populistisch als deze zich niet baseert op feiten en als er ingespeeld wordt op gevoelens van het volk. Met deze uitgangspunten sluit Vergunst zich in zijn analyse aan bij de opmerking van premier Rutte, die zich recent afvroeg of de „bevindelijk gereformeerden toch ook een tikkeltje populistisch” zijn.
Met deze duiding doen Vergunst en Rutte zelf hetgeen ze anderen verwijten. Juist hùn opmerkingen hebben door hun invulling van het begrip populisme iets populistisch. Hèt belangrijkste kenmerk van populistische partijen is dat zij zich afzetten tegen de elite, de gevestigde orde. Dat doet de SGP nadrukkelijk niet, sterker nog: Vergunst verwijt de SGP in zijn lezing juist dat ze te veel de regering steunt.
Ook doet de SGP geen beroep op persoonlijke autoriteit. Evenmin doet zij niet aan ”out-group derogation” (zondebok aanwijzen). Beide verschijnselen horen bij populistische partijen.
Gekleurde bril
In zijn analyse haakt Vergunst aan bij een van de grotere problemen van deze tijd: mensen en stromingen uit het verleden de maat nemen met de huidige normen en zienswijzen. Met zijn gekleurde (mijns inziens te postmoderne) bril kijkt hij naar het verleden en ziet hij de predikanten Kersen, Zandt en Abma de grootste bokken schieten, terwijl zij volgens hem suggereerden namens God te spreken. Hij verwijt hun een gebrek aan „begrip voor de gewijzigde verhoudingen in de wereld, een naar binnen gerichte houding, gelinkt aan Bijbelse noties en een geromantiseerd beeld van het verleden”.
Op grond van een gesprek met één moslim constateert hij dat de SGP het onjuist ziet als zij schrijft: „Binnen de islam blijken haat en geweld welig te tieren.” Hierbij maakt hij geen onderscheid tussen de individuele moslim (die ons aller liefde waardig is) en de islam als godsdienst, die in Europa vrijheidsbedreigende ontwikkelingen doormaakt.
Niet omarmd
Alles valt op zijn plaats bij Vergunsts visie op de Franse Revolutie. In de Biblebelt Lezing verwijt hij de SGP en ook de ARP dat ze de Franse Revolutie niet omarmd hebben. Mijns inziens zien de ARP-, CHU- en SGP-traditie met recht en reden de Franse Revolutie en de bijbehorende geest als de wortel van veel kwaad dat erna ontstaan is.
De ene spreuk van de Franse Revolutie, ”vrijheid, gelijkheid en broederschap”, is afkomstig van de Godbelijdende Amerikaanse Revolutie. Het venijn zit echter in de tweede kernzin van de Franse Revolutie: ”Geen God en geen meester”. Met de Franse Revolutie en het bijbehorend verlichtingsdenken is de geest uit de fles geraakt. Het menselijk verstand ging Gods Woord als bron van denken vervangen. Het tot dan toe vigerende uitgangspunt dat de mens geneigd is tot het kwaad, werd vervangen door het omgekeerde: de mens is geneigd tot het goede en maakt af en toe een foutje.
De geest van de Franse Revolutie en de Verlichting leidde tot een paradigmawisseling op alle vakgebieden. Intermenselijk gezag werd niet langer gezien als een afgeleide van het Goddelijk gezag, maar als een gevolg van onderlinge afspraken van mensen. In plaats van ”God en meester” kwamen volkssoevereiniteit en democratie. Uit het verzet tegen déze geest zijn alle christelijke partijen in Nederland ontstaan. Toen de eerste christelijke Nederlandse partij 100 jaar na de Franse Revolutie opgericht werd en Abraham Kuyper en de zijnen voor deze partij een naam zochten, hebben ze gekozen voor Anti-Revolutionaire Partij. Daarmee gaven zij aan dat zij dat het belangrijkste van hun gedachtengoed vonden. Juist vanwege hun gevecht tegen de fnuikende geest van de Franse Revolutie kwamen de predikanten Kersten, Zandt en Abma tot hun door Vergunst bekritiseerde stellingnames.
Wie de Franse Revolutie verdedigt en omarmt, kan zich niet vinden in de standpunten van de SGP. Dat de SGP de Franse Revolutie niet omarmt, kun je de toenmalige en huidige SGP’ers moeilijk kwalijk nemen. Vergunsts grootste verwijt aan de SGP-leiders is dat zij hun wijze van zien als enige juiste beschouwen. Naar mijn stellige overtuiging geldt dit verwijt hemzelf, maar dan zonder de heilzame antirevolutionaire bedding.
Grondrechten
In zijn scherpe analyse doet Vergunst geen recht aan de historische ontwikkelingen van het staatkundig gereformeerde gedachtengoed. Ook zijn gebrek aan respect voor de toenmalige SGP-leiders stuit mij tegen de borst. Die mensen hebben met alle lek en gebrek (dat beleden ze ook nadrukkelijk) hun best gedaan om op alle terreinen des levens een staatkundig gereformeerd verantwoord standpunt in te nemen. Dat hebben ze knap en natuurlijk bevlekt met fouten gedaan.
Vergunst zoekt de oplossing in de eerbiediging van de grondrechten, in de ”rule of law”, in het redelijk denkvermogen van de mens, in de neutrale staat en het omarmen van de Franse Revolutie. Hij propageert een „openstaan voor maatschappelijke ontwikkelingen” en bereidheid tot „het aanpassen van gezagsstructuren”. Een aantal middenpartijen als CDA, D66, PvdA en VVD propageren ook deze oplossingswijze. Gelukkig is er daarnaast de SGP die, wars van populisme, in de politieke vergaderzalen worstelend zoekt naar de consequenties van Gods woorden in het huidige tijdsgewricht.
De auteur studeerde rechten en politicologie te Utrecht, Rotterdam en Leiden.
