Maar ja, wat is dan aan het begin van de 21e eeuw die Nederlandse cultuur en wie vormen de Nederlandse natie? Kun je echt Nederlander worden door naturalisatie of moet je als Nederlander worden geboren?

Is het om deel uit te maken van onze maatschappij nodig de Nederlandse taal te beheersen? Maar wat is in dat verband de positie van de 6 miljoen Vlamingen? Zijn dat eigenlijk ook Nederlanders? Of is dat vanwege hun andere geschiedenis en roomse achtergrond toch niet zo?

Maar is Nederland nog enigszins een protestantse of zelfs maar een christelijke natie? Voor velen, Pim Fortuyn voorop, is juist het geseculariseerde karakter van onze samenleving een wezenlijk kenmerk. De moslims zouden zich aan die moderne samenleving moeten aanpassen. Maar hoe zit het dan met de refo’s?

Gemeenschappelijke wortels
In ieder geval is een natie meer dan een hoop zielen op een stuk grond. Wezenlijk daarvoor is een gezamenlijke historie. Er zijn dan gemeenschappelijke wortels. Niet voor niets dragen rampen en oorlogen aanzienlijk bij aan het nationaal besef. Na de 11e september is Amerika nationalistischer dan ooit.

Maar hoever gaat dat historisch besef? Eindigt dat bij de Tweede Wereldoorlog, ongetwijfeld een kritiek moment in onze moderne geschiedenis, of gaat het verder?

Wellicht dat in de gereformeerde gezindte het historisch besef nog het sterkst aanwezig is. Daar weet men nog van Willem van Oranje en de opstand tegen Spanje. Daar is nog enigermate het besef aanwezig dat het ontstaan van onze natie samenhing met de doorwerking van de reformatie.

Voor de doorsnee Nederlander behoort dat allemaal tot een grijs verleden. Al wordt hij daar wel mee geconfronteerd als het Wilhelmus gezongen wordt. Maar met dat volkslied kunnen ook steeds minder mensen uit de voeten.

Ook het Oranjehuis is zo’n samenbindende factor in onze maatschappij. Die bijdrage aan de sociale cohesie is in de moderne tijd zelfs de belangrijkste functie van de monarchie. Maar de vraag kan gesteld worden wat ons vrijzinnige vorstenhuis nog af weet van zijn gereformeerde verleden.

Het staatsbestel zelf vormt evenzeer een bindende factor. We leven onder dezelfde rechtsorde. We participeren in hetzelfde politieke bestel.

Maar tegelijkertijd moeten we constateren dat, zeker na acht jaar paars, mensen uit de gereformeerde gezindte zich vervreemd voelen van de politiek. Op kardinale punten staat men volstrekt niet achter het regeringsbeleid en moet men zich daar zelfs voor schamen.

Geseculariseerde identiteit
Kortom onze nationale identiteit krijgt steeds meer een geseculariseerd karakter. Daar werken de vele miljoenen autochtone Nederlanders minstens even hard aan mee dan de paar miljoen mensen van allochtone afkomst.

Maar zonder die godsdienstige kern heeft de Nederlandse identiteit voor ons niet zo veel waarde meer. Wat blijft er dan immers nog over als typisch Nederlands? Een grote geneigdheid tot overleg en afkeer van het op de spits drijven van conflicten. Kortom het fameuze poldermodel, dat nu overigens zelf onder vuur ligt.

Natuurlijk heeft iemand aan zijn geboorteland altijd bepaalde bindingen. Daar kom je wel achter als je geëmigreerd bent. En als je rondkijkt kun je constateren dat het elders ter wereld veelal; niet beter is dan hier en vaak nog erger.

Nederlanders die trachten te leven naar Gods geboden, voelen zich echter steeds meer een vreemdeling in eigen land. Die situatie behoeft ons niet te verbazen.

De notie van het vreemdelingschap is immers bij uitstek een bijbels gegeven. Ware christenen zijn begerig naar een beter, dat is een hemels, vaderland (Hebr. 11:16).