Het voorbeeld van een dreigactie tegen moslims staat in het dinsdag gepresenteerde rapport van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD). Nog zo’n voorval: In januari 2018 ligt er een onthoofde pop bij een Amsterdamse moskee. Terwijl onduidelijk is wie de afzender is van het vrachtwagentje, wordt de man achter de actie met de onthoofde pop wel ontmaskerd. Het blijkt om een actie te gaan van de kleine groep Rechts in Verzet.

Opruiender

Glashelder is dat rechts-extremisten zich hedentendage met name keren tegen de islam, signaleert de AIVD. Die trend begon omstreeks 2014 met de stichting van het IS-kalifaat en vanwege de vluchtelingenstroom die vanaf 2015 op gang kwam naar Europa.

De AIVD constateert dat rechts-extremisten vaker op sociale media los gaan. Ze maken steeds meer websites, promotiefilmpjes en podcasts en zijn actief op Facebook, Twitter en Instagram. „Het taalgebruik wordt steeds agressiever en opruiender. Gebeurtenissen waarbij moslims betrokken zijn, worden stelselmatig in een rechts-extremistisch daglicht gezet. Om het gevoel van ”wij blanke Nederlanders” tegen ”zij de moslims” te versterken. Niet zelden worden moslims de dood toegewenst.”

Angst

De rechtsextremisten deinzen er niet voor terug om op internet „bevolkingsgroepen te demoniseren” of „een sfeer van angst” te creëren. „Denk aan het wegpesten van asielzoekers door het online vermelden van het adres van de aan hen toegewezen woning.”

Omdat Facebook haatzaaiende teksten verbant, wijken sommige rechts-extremisten uit naar VK. Dat sociale mediaplatform is de Russische tegenhanger van Facebook. Onbekend is hoeveel Nederlanders een VK-profiel hebben. Op VK wanen de extremisten zich vrij „om zich zonder enige remming te kunnen uiten.”

Moskee

De AIVD legt ook de vinger bij zogeheten „bezettingen” door extreemrechtse figuren. Met name Identitair Verzet past die tactiek toe. Om publiciteit te krijgen, klimmen ze bijvoorbeeld op het dak van een moskee en hangen ze daar anti-islamspandoeken op.

In 2017 kreeg Identitair Verzet landelijke aandacht voor een bezettingsactie op een net geopende islamitische middelbare school in Amsterdam. Betogers droegen bivakmutsen. „Intimiderend”, oordeelt de AIVD. Op demonstraties van rechts-extremistische groepen komen gemiddeld enkele tientallen mensen af.

Asielzoekerscentrum

Tot dusver is daadwerkelijk geweld uit rechts-extremistische hoek in Nederland „relatief zeldzaam”, meldt de veiligheidsdienst. Noteerde Duitsland „maar liefst” 1600 geweldsincidenten uit extreemrechtse hoek, in Nederland gaat het hooguit om „enkele tientallen” incidenten per jaar.

Bekend voorbeeld is de brandstichting met molotovcocktails bij een moskee in Enschede in februari 2016. De daders, vijf mannen uit Enschede, werden veroordeeld tot een celstraf van vier jaar. De rechtbank concludeerde dat de mannen een terroristisch oogmerk hadden. „Zij wilden met geweld de gemeente Enschede en de moslimgemeenschap angst aanjagen om er voor te zorgen dat er geen asielzoekerscentrum zou komen in die stad”, aldus de rechtbank in oktober 2016. Een ander voorbeeld van rechts-extremistisch geïnspireerd geweld is een zaak waarbij in december 2015 een vuurwerkbom bij de woning van een Somalisch gezin werd geplaatst.

Goede zaak

Dat de AIVD dinsdag weer een update van de stand van extreem-rechts gaf, is een goede zaak, zegt

terrorisme-deskundige dr. Jelle van Buuren aan de Universiteit Leiden woensdag desgevraagd. „Temeer omdat in onze buurlanden, zoals Duitsland, het rechts-extremisme opleeft.”

Hoe verklaart Van Buuren dat Duitsland in verhouding veel meer geweldsincidenten van extreemrechtse aard kent dan Nederland? „Al decennia zie je dat protestbewegingen in Nederland minder heftig opereren dan in andere Europese landen. Spanje had de ETA, Duitsland de RAF, Ierland de IRA. Die waren veel gewelddadiger dan het Rood Verzetsfront in Nederland. Mogelijk heeft dat verschil te maken met de oeroude Nederlandse cultuur om te polderen. Dat extreemrechts zich in Duitsland harder manifesteert dan bij ons heeft ook te maken met de vluchtelingencrisis een paar jaar geleden. Naar Duitsland kwamen meer vluchtelingen dan naar ons land. Zeker Oost-Duitsland kent nogal wat extreemrechtse clubjes. Onder meer de golf van aanrandingen op de oudejaarsavond van 2015 in Keulen door jonge migranten speelde extreem-rechts in de kaart. Sluimerende onvrede over vluchtelingen kwam in Duitsland aan de oppervlakte.”

Burgeroorlog

Het baart de AIVD zorgen dat extreemrechts zich op internet steeds vaker agressief en opruiend manifesteert. Van Buuren: „Het blijft ingewikkeld om een toename van agressieve uitingen op internet op waarde te schatten. Als onderzoekers van de Universiteit Leiden zijn we er inmiddels achter dat hardere taal nog geen hardere acties op straat betekent. Dus er is als het ware geen directe link van de tweet naar de street. Van extremisten lezen we nogal eens keiharde uitspraken, waarvan je suf schrikt en waarvan je zou denken: Nu breekt de burgeroorlog uit, nu gaat het bloed in de straten vloeien. Maar dat blijkt dan in de praktijk vaak mee te vallen. Dat wil anderzijds niet zeggen dat opruiende taal geen schadelijke gevolgen heeft. Op de lange termijn zouden onsmakelijke opmerkingen op internet kunnen leiden tot gewelddadige acties.”