In zijn nieuwe boek ”Over God gesproken. Preken in theorie en praktijk” (uitg. Boekencentrum, Utrecht) beschrijft de emeritus hoogleraar praktische theologie en oud-rector van de Protestantse Theologische Universiteit uitvoerig hoe de preek als Woord van God functioneert, van de (Nadere) Reformatie tot aan de nieuwere homiletiek, waarin de hoorder steeds meer in beeld komt.

Prof. Immink: „Ik heb recht willen doen aan de inzet van de moderne hermeneutiek: de rol van de mens en zijn ervaring. Maar aan ons geloof gaat Gods zelfopenbaring vooraf. Als je dat evenwicht niet behoudt, verlies je het geheim van het Evangelie.”

Hoe maken van een preek is een hele uitdaging, aldus prof. Immink. Tijdens het voorbereidingsproces zijn theologische, communicatieve en pastorale vaardigheden in het spel, zo zet de schrijver uiteen. Allereerst theologische: preken is een professionele bezigheid, vergt academische kwaliteit en wordt gedragen door de kerk en het ambt. „De prediker moet zich verdiepen in allerlei exegetische en theologische vragen die door de moderne hermeneutiek worden opgeroepen, zonder dat zijn preek een geleerd theologisch betoog wordt. Het gaat erom dat God en de Bijbel ter sprake komen, en dat is vaak best lastig en weerbarstig. Maar de prediker moet ook weten dat een preek het Woord van God is in déze tijd en afgestemd is op de hoorders voor hem.”

Samenspraak

Preken is daarom een ”performance”, een samenspraak tussen de spreker en de hoorders. „Ook de gemeente en het wereldgebeuren staan op het netvlies van de prediker. Het staat misschien haaks op de beleving van mensen, maar naar de kerk gaan verruimt je blik. Je komt in aanraking met antieke teksten en tegelijkertijd met de wereld om je heen. De kerkgang is dus evenzeer een beweging naar buiten toe.”

De Heilige Geest maakt gebruik van een fatsoenlijke toespraak, in goede taal en vorm gegoten, zoals de Bijbel ook zorgvuldig tot stand is gebracht, aldus prof. Immink. „Natuurlijk kan de Geest gebruikmaken van een kromme toespraak, maar een preek zonder kop en staart creëert chaos, net zoals een te gladde en mooie preek waar je te veel in wilt stoppen niet werkt. Je script bevat altijd rafelranden en open einden.”

Een preek moet je altijd uitschrijven?

„Ik zou nerveus worden als ik geen script voor mij had, al ben ik in de loop der jaren vrijer geworden.

De preek heeft ook iets van onderricht. Als je wilt meegeven wat je allemaal in de tekst hebt ontdekt en allerlei verbanden in de Schrift wilt leggen, heb je iets op papier nodig. Of je moet een ijzersterk geheugen hebben, maar het vrije spreken eindigt nogal eens in het anekdotische.”

Het is al zo vaak gezegd: de prediking bevindt zich in een crisis. Is er wel nieuws onder de zon?

„Mensen hebben in elke eeuw wel gezegd dat de prediking in een crisis was. Je moet uitkijken dat je niet klagerig wordt, want je hoort ook goede preken. Maar momenteel valt het accent op hoe de preek naar binnen gaat, hoe we het geloof handen en voeten geven, dat we moeten groeien en bloeien. Het geloof breekt ons echter bij de handen af, en juist dán ontvangen we het van de andere kant: het heil gebeurt genadig aan ons. We lopen een keer leeg, maar dan zijn we gelukkig niet aan het eind van ons Latijn, maar mogen we delen in de vreugde van het Evangelie, waardoor we werkelijk begenadigde mensen zijn.”