Taalrubriek: de plank of de bal misslaan
”Ook goede ouders kunnen soms de plank misslaan” kopte NRC Handelsblad deze week (12 september). Het maakte mij meteen nieuwsgierig. Van de planken die ik ooit heb misgeslagen kun je een serieuze blokhut bouwen, vrees ik. Best fijn om te weten dat je dan toch in de basis een goede ouder kunt zijn.
Zoiets dacht ik althans in de kop te lezen. Maar ik giste verkeerd en mijn mening bleek onjuist. Of, bloemrijker en meer in stijl: ik sloeg de plank behoorlijk mis.
De plank? Pardon? Doorgaans zijn het toch de spijkers die worden misgeslagen? Sterker nog: als iemand misslaat, raakt hij juist de plank! Is er in de loop der jaren soms een foutje in de uitdrukking geslopen dat inmiddels massaal is overgenomen? Overigens is dat dan al iets van lang geleden, want de zegswijze komt al sinds de achttiende eeuw voor.
Het zou kunnen, maar er zijn aanwijzingen dat „de plank misslaan” helemaal niets met timmeren van doen heeft. In zijn verzameling spreekwoorden en gezegden (uit 1950) suggereert K. ter Laan al dat er wellicht twee uitdrukkingen door elkaar zijn gehaald: „hij sloeg de bal mis” en „hij was de plank mis.”
Die laatste uitdrukking is in onbruik geraakt. Wie „de plank mis is”, mist de loopplank. Hij stapt ernaast en valt dus in het water. Overdrachtelijk gebruikt: „Zoo je denkt dat ik gelukkig ben, dan ben je de plank geheel mis” (geciteerd in ”Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden” van F. A. Stoett).
De eerste uitdrukking, de bal misslaan, is eigenlijk een stuk logischer dan onze variant met de plank. Officieel bestaat deze variant nog steeds, aldus het Genootschap Onze Taal, maar hij wordt zelden gebruikt. Behalve in Vlaanderen: daar slaan ze nog steeds liever ballen mis dan planken. Best logisch.
Tot slot nog even over het artikel met de aansprekende kop. Dat bleek over iets heel anders te gaan dan over falende ouders die toch heus nog wel voor ‘goed’ konden doorgaan.
Het citaat was een uitspraak van de Amerikaanse psycholoog Jeffrey Young, die van mening is dat het goed is als psychologen hun eigen emoties tonen aan cliënten. Hij stelt dat ieder mens een kwetsbaar kind, een veeleisende ouder en een gezonde volwassene (en nog veel meer) in zich heeft. En dat de opvoeding die je hebt gekregen sterk invloed heeft op de ontwikkeling van die diverse kanten van je karakter.
Zoiets. Nu maar hopen dat ik de plank niet weer missla.
Tweewekelijkse rubriek waarin de achtergrond van bekende en minder bekende uitdrukkingen wordt onderzocht.
