Opluchting alom, maandag bij de vrijspraak van Eric O., de sergeant-majoor die in december 2003 tijdens zijn missie in Irak een waarschuwingsschot loste, waarna een Irakees gewond raakte en overleed. Er viel een pak van zijn schouders. Afgaande op het applaus in de rechtszaal waren ook andere militairen en veteranen blij met het vonnis.De juichstemming mondde al snel uit in verontwaardiging. Voormannen van defensievakbonden, generaals buiten dienst en kamerleden van alle grote partijen haastten zich naar de radiomicrofoons om het openbaar ministerie een veeg uit de pan te geven. Hoe durfden ze O. op oudjaarsdag naar Nederland te repatriëren en meteen van moord te beschuldigen? Een misser van het OM. Gebrek aan kennis, aan deskundigheid in militaire zaken. De ’baas’ van het OM, procureur-generaal De Wijkerslooth, moet opstappen, werd er geroepen.

Bij de man in de straat zal dat gevoel nog sterker zijn. Waar maakt justitie zich zo druk om? In Irak ontploft de ene na de andere autobom. Terroristen sturen video’s de wereld in van onthoofdingen. En die Irakees was toch een container aan het plunderen? Nee, vergeleken met de Amerikaanse en de Britse militairen die hun gevangenen vernederden en zelfs doodtrapten, valt het met onze jongens wel mee. Waar gehakt wordt, daar kunnen toch spaanders vallen?

Hoe begrijpelijk ook, deze houding is toch niet juist. Als westerse militairen in Irak aanwezig zijn om daar de vestiging van een democratie mogelijk te maken, dan hoort daarbij dat we aan de Irakezen tonen dat we een rechtsstaat zijn waar dit soort schietincidenten serieus onderzocht wordt. Ook de rechtbank is die mening toegedaan: het OM werd ontvankelijk verklaard en De Wijkerslooth valt niets te verwijten. Dat de rechtbank bij het vonnis zowel de militair als het OM ’rehabiliteerde’, mag niet worden afgedaan als het sparen van kool en geit.

Heeft het OM dan geen steken laten vallen? De opschudding die ontstaan is rond deze kwestie had voorkomen kunnen worden door bij de aanvankelijke beschuldiging niet direct te spreken over moord, maar over het handelen in strijd met de geweldsinstructie. Dat is een veel minder zware beschuldiging. Als tijdens het vooronderzoek was gebleken dat er toch een verdenking van dood door schuld of moord was, had de aanklacht alsnog aangepast kunnen worden.

D66-kamerlid Bakker voerde maandag ook een pleidooi voor de herinvoering van de in 1991 afgeschafte krijgsraad. Een krijgsraad is mogelijk meer deskundig op het terrein van militaire zaken en daarmee waren de huidige commotie en het gezichtsverlies voor het OM mogelijk te voorkomen geweest.

Toch is invoering van de krijgsraad geen verstandig advies. In het geval van een krijgsraad is het niet het OM dat een militair dagvaardt, maar een verwijzingsautoriteit die ook onder het ministerie van Defensie valt. Dan worden het militairen die andere militairen beoordelen. In Nederland hoeft dat niet tot grote problemen te leiden, maar er zijn regimes die op dat punt uitglijders maken.

Een scheiding van defensie en justitie is zuiverder. Het is juister om de deskundigheid van het OM op militair gebied te verhogen.