Pakweg tien jaar geleden stapte ik een bedrijf binnen om te gaan praten over een nieuwe cao. Maar eerst maakte ik kennis met het bedrijf. Wat ik aantrof was een bedrijfshal vol verschillende drukmachines. Werknemers zaten dag in dag uit sigarettenaanstekers te bedrukken. Laatst kwam ik die hal opnieuw binnen. Al die machines zijn vervangen door enkele grote exemplaren die volledig automatisch en gedigitaliseerd te werk gaan.

Ik wil maar zeggen: het is lastig om te bedenken welke kant het opgaat met het verschijnsel werk. Denk aan de mobiele telefoon en de opmars daarvan in de achterliggende jaren. Van de Nokia 3310, waarmee je kon bellen, sms’en en het spelletje snake spelen, naar de smartphone, die intussen gemeengoed is geworden en vele levens beheerst. Ik waag me niet aan voorspellingen, maar wat ik wel weet is dat rond de toekomst van werk een aantal ontwikkelingen van belang is.

Denk aan economische ontwikkelingen, zoals groei en globalisering, aan technologische veranderingen in onder meer de ICT, en aan demografische ontwikkelingen zoals vergrijzing.

Een tijdje geleden las ik een column van prof. dr. Govert Buijs, bijzonder hoogleraar politieke filosofie en levensbeschouwing aan de faculteit der wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ”Robots zullen ons harder laten werken, we dreigen onszelf psychisch op te blazen”, luidt de kop.

Buijs haalt het voorbeeld aan van de fabricage van naalden. De helft van deze sector verdwijnt als gevolg van robotisering. Het werk wordt echter niet gelijk verdeeld over de mensen. Slechts een deel van de bedrijven blijft bestaan, en de medewerkers ervan werken nog steeds acht uur. Terwijl de werknemers van de failliet gegane bedrijven met lege handen aan de kant staan.

De columnist betoogt dat er allerlei doemscenario’s de ronde doen over robotisering. Gaan ze onze banen overnemen? Buijs concludeert: „Gezien onze ervaringen met automatisering lijkt het veel realistischer om aan te nemen dat we door robotisering juist nog harder zullen werken.”

In de vakliteratuur komen regelmatig allerlei beschouwingen en vergezichten langs over de toekomst van het werk in relatie tot digitalisering en robotisering. Maar ik kom weinig tegen over misschien wel de belangrijkste factor: de mens, de persoon die actief is in zijn of haar werk als werknemer, zelfstandige, ondernemer, werkgever of in welke vorm dan ook.

Voor de toekomst is het vermogen om mee te bewegen in een organisatie van groot belang. Daarom zeg ik: blijf jezelf ontwikkelen en werk aan je eigen inzetbaarheid, hoe lastig je dat misschien ook vindt. Het is een uitdaging om te zien waar je kansen liggen, na te denken over hoe je baan er over tien jaar uitziet en hoe je daarop kunt anticiperen.

Ik weet het: je hebt niet alles zelf in de hand, maar toch is het goed om enige regie te nemen daar waar het kan. Ga aan de slag met bewustwording en durf anders te denken en te kijken.

De auteur is directeur van de christelijke vakorganisatie CGMV. Reageren? sociaal@refdag.nl