Volop verbaal wapengekletter deze dagen. De Amerikaanse president Trump haalt hard uit naar Syrië en dreigt „het beest” Assad te straffen voor een vermeende gifgasaanval. Rusland, bondgenoot van Syrië, maant de VS in te binden en dreigt de Amerikanen met vergeldingsacties.

Bijzondere speler op dit internationele strijdtoneel is Turkije. Trump vroeg Erdogan deze week om steun bij een eventuele vergeldingsactie tegen Syrië. Maar wil Turkije wel? De verhoudingen tussen Erdogan en het westen, Amerika incluis, zijn de afgelopen jaren immers ernstig bekoeld?

Ingewikkeld

„Turkije zit tot en met tussen twee vuren”, analyseert donderdagmiddag prof. dr. Dries Lesage, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universiteit Gent.

Sinds de Arabische Lente medio 2011 stond de Turken een helder doel voor ogen, schetst Lesage: De Syrische leider Assad moest worden verdreven. „Turkije zag in Assad een autoritaire leider. Erdogan hoopte dat de macht zou worden overgenomen door partijen die ideologisch dichter bij Turkije staan en dat Syrië democratischer zou worden.” Anno 2018 echter merkt Erdogan dat Assad stevig in het zadel zit, stelt Lesage. „Turkije ziet inmiddels wel in dat het niet meer realistisch is te denken dat het Syrische regime zal vallen.”

Met de Russen hebben de Turken een ingewikkelde verhouding, aldus de Belgische hoogleraar. Anders dan de Turken steunen de Russen immers Assad. Daarentegen trekken Rusland en Turkije wel weer al jaren samen ten strijde tegen IS, de inmiddels grotendeels verslagen islamitische terreurgroep.

Ruzie

Feit is ook dat Erdogan en Poetin het inmiddels aardig met elkaar kunnen vinden, stelt Lesage. „In november 2015 hadden Rusland en Turkije nog grote ruzie. Oorzaak was dat de Turken in de Turks-Syrische regio een Rusissche straaljager uit de lucht schoten. Maar dat conflict is bijgelegd. Nu overweegt Turkije van Rusland S-400-luchtafweerraketten te kopen. Ook zit Turkije samen met Iran en Rusland aan tafel in het zogeheten Astana-overleg. Daarin moet het gaan over de toekomst van het nieuwe Syrië.”

Terwijl de Turken de banden met Rusland dus weer aanhalen, botert het al langere tijd niet tussen Turkije en de westerse NAVO-bondgenoten, schetst Lesage. Heet hangijzer is de Amerikaanse steun aan Koerdische YPG-milities die in het noorden van Syrië strijden tegen IS-soldaten. „Turkije ziet die Koerdische YPG-strijders als verlengstuk van de Koerdische PKK – de grote vijand van Turkije. Turkije voelt zich dus door Amerika verraden en vindt dat de VS de ene terreurorganisatie steunen in de strijd tegen de andere terreurorganisatie. Dat zit het overgrote deel van de Turkse bevolking heel dwars.”

Verder vindt Turkije, analyseert Lesage, dat het westen te welwillend is tegen Fethullah Gülen. Hij zou volgens de Turken de aanstichter zijn van de mislukte staatsgreep in Turkije in juli 2016.

Banden

Al die Turkse frustraties betekenen weer niet dat de liefde tussen Turkije en Amerika definitief over is. Lesage: „De laatste tijd klinken ook vanuit Amerika verzoenende woorden richting Turkije. De Amerikanen lijken bereid hun steun aan Koerdische strijders in het noorden van Syrië nog eens te overwegen. Intussen probeert Amerika Turkije ervan te weerhouden raketten van Rusland te kopen. De VS dringen er bij Erdogan juist op aan om Amerikaanse Patriot-luchtafweersystemen aan te schaffen.”

Zeker de Turkse strijdkrachten zullen niet zomaar de NAVO vaarwel zeggen, onderstreept de Belgische hoogleraar. „Turkije heeft historische banden met het westen, ook op economisch terrein. En Turken houden er rekening mee dat Poetin niet betrouwbaar is, maar vooral zijn eigen agenda wil uitvoeren.”

Eigenbelang

Turkije opereert in een „mijnenveld”, zegt de Amsterdamse Turkije-kenner Froukje Santing. Voor Erdogan staat eigenbelang voorop, benadrukt ze. „De kwestie rond de Koerden heeft voor Turkije de hoogste prioriteit. Erdogan wil hoe dan ook dat de Koerden geen eigen grondgebied krijgen. Het is hem er alles aan gelegen om nationale eenheid binnen Turkije te bewaken en te bevorderen. Zeker ook met het oog op de Turkse presidentsverkiezing in 2019.”

Turkije mag weliswaar aanschuiven bij het Astana-overleg (over de toekomst van Syrië), maar Santing vraagt zich af of de Turken daadwerkelijk wat in de melk te brokkelen hebben. „Voor mijn gevoel maken Rusland en Iran daar de dienst uit. Turkije wil Koerden geen recht op een eigen staat geven. Maar Rusland en Iran scharen zich op dat punt niet zomaar achter de Turken. Zo veel ruimte krijgt Turkije van die landen dus niet.”