JA

Op Stille Zaterdag gedenken we dat de Christus de vorst der duisternis heeft overwonnen en de dood heeft verslagen door te lijden en Zijn leven vrijwillig af te leggen. Hij behaalt de overwinning niet door kracht, noch door geweld, maar door de Geest van God (Zach. 4:6). De Heiland maakte tegenover Pontius Pilatus duidelijk dat Zijn Koninkrijk niet van deze wereld is. Als Zijn Koninkrijk van deze wereld was, dan zouden Zijn dienaars wel voor Hem gestreden hebben (vgl. Joh. 18:36). Maar dat heeft de Heere juist nadrukkelijk afgewezen. Petrus moet zijn zwaard in de schede steken, want allen die het zwaard nemen, zullen door het zwaard vergaan (Matth. 26:52).

In de eerste eeuwen van de kerkgeschiedenis was het onbestaanbaar dat een christen als soldaat zou dienen onder de vlag van de keizer van Rome. Sinds keizer Constantijn (280-337) veranderde dat, zozeer zelfs dat onder keizer Theodosius II sinds 416 alleen christenen soldaat konden worden! Moeten we hier niet spreken van ”de zondeval van het christendom”? (G. J. Heering, ”De zondeval van het christendom”, 1928). Hoe kan iemand met door geweld bezoedelde handen het avondmaalsbrood eten en de avondmaalswijn drinken? Gaat er niet veel meer uit van principiële geweldloosheid waarbij we om Jezus’ wil liever onrecht lijden dan onrecht te doen?

NEE

Jezus erkent de betekenis van de overheid (Joh. 19:11; Matth. 22:21). Die erkenning impliceert de zwaardmacht, ofwel het geweldsmonopolie. Zolang het Koninkrijk van God in deze wereld nog een aangevochten en verborgen werkelijkheid is, is de overheid nodig tot beteugeling van het kwaad. Het is een goede gave van God wanneer we in een rechtsstaat mogen leven. Een rechtsstaat is uiteraard nog geen heilstaat. Geen enkele overheid kan de wereld wezenlijk vernieuwen. We mogen echter dankbaar zijn wanneer er een zekere mate van rechtvaardigheid en billijkheid heerst in de samenleving (vgl. 1 Tim. 2:2), doordat er justitie, militie en politie zijn. We koesteren geen idealistische verwachtingen van wat er hier en nu aan werkelijke vrede en heil kan worden gerealiseerd.

In die bescheiden zin vatten we Romeinen 13:4 op. God maakt gebruik van de overheid als Zijn dienares ter bescherming van de zwakken. Helaas is de zwaardmacht nodig om in deze gebroken wereld enige rechtszekerheid te verschaffen tegenover steeds gruwelijker vormen van criminaliteit en machtswellust. Inzet van genormeerd geweld is bittere noodzaak (uitoefening van door het recht begrensde macht) om een tsunami van normloos geweld in te dammen en op te vangen.

Het is dan ook niet inconsequent dat christenen die pro life zijn militie en politie ondersteunen. Wel treedt hier een botsing van plichten op en dat voelt nooit gemakkelijk. Vergelijk dit met de situatie van een zwangerschap waarbij het leven van de moeder acuut wordt bedreigd. Noodgedwongen zal er dan tot abortus ”op vitale indicatie” worden besloten. Hier staat leven tegenover leven, en daarom falen de hulpverleners wanneer ze een andere kant op kijken en vervolgens alle verantwoordelijkheid voor de afloop van het gebeuren ontkennen. Aan het ethisch compromis valt niet te ontkomen, hoe schrijnend dat ook is. Biddend moet er gehandeld worden en van twee kwaden wordt het minst slechte gekozen. Op dezelfde manier kunnen we de noodzaak van een adequaat toegerust politieapparaat en dito krijgsmacht erkennen.

DUS

Christenen dienen zich te onthouden van elke vorm van verheerlijking van geweld. Van acceptatie van het recht van de sterkste mag geen sprake zijn. De inzet van christelijke politieke partijen moet gericht zijn op het terugdringen van wapengebruik, zo veel als verantwoord is. Steeds weer moet er worden gewerkt aan goed gecontroleerde internationale afspraken om een eind te maken aan de wapenwedloop.

In deze waakzaamheid blijven gelovigen ook nuchter. Wanneer we zouden vooruitgrijpen op Gods Koninkrijk van volkomen vrede door te kiezen voor pacifisme, betalen juist de zwaksten en ellendigsten daarvoor de prijs. De geweldloosheid waartoe elke christen persoonlijk geroepen is, kan helaas niet voor de overheid gelden. De christelijke politiemens of militair viert in geloof met een goed geweten Stille Zaterdag en Pasen. Uitziende naar de volle vrede.

Zie ook ”Van huisgemeente tot wereldkerk. De eerste drie eeuwen christendom”, G. J. D. Aalders, 1997.