De combinatie van een sobere schrijfstijl die goed harmonieert met de Zeeuwse zwijgzaamheid en de hardheid en onvolmaaktheid van het bestaan is aansprekend.

Nog meer dan in zijn vorige boeken ligt Spruits nieuwe boek ”Broeder, schrijf toch eens” heel dicht bij de persoon van de schrijver zelf. De hoofdpersoon heet Rinus en woont in het ouderlijk huis in Nieuwdorp nadat zijn moeder en vader overleden zijn. Zijn bezigheden bestaan vooral uit observeren en zich mee laten voeren met gedachten naar belevenissen en personen van vroeger. Soms bestaat de enige afwisseling op een dag uit de buurman die koffie komt drinken waarna ze samen goed kunnen zwijgen.

Intussen gaat Rinus’ gedachtestroom door. Hoe hij op de lagere school nog een hele held is en op de middelbare school verandert in een wat bangige jongen die nauwelijks gezien wordt. Hij kan zich maar één leerkracht herinneren die hem zag staan, en die noemt hem ook ”de slome”. Het missen van zijn vader neemt toe en hij blijft terugdenken aan diens lotgevallen en persoon. In navolging van zijn vader maakt hij dagboekaantekeningen en die zijn ook opgenomen in het verhaal.

Vroeger

Om zijn vader te laten herleven, bezoekt hij vrienden van zijn vader. Als hij op zolder dozen met paperassen van vader en moeder vindt, is het hek van de dam en stroomt vroeger zijn leven binnen. De verkering van vader en moeder. De enkele kaart die gestuurd werd met het veelzeggende „afz. J.” er achterop. En het rijbewijs van oom Marien die verongelukte, tot heftig verdriet van Rinus’ vader. Ook vindt hij brieven van vaders zussen die in 1893 naar Amerika emigreerden. Aan hun brieven is de titel ”Broeder, schrijf toch eens!” ontleend, want ze wilden maar steeds van hem horen. Maar ze hebben weinig resultaat geboekt met hun vraag. Rinus wordt herinnerd aan het verhaal van de zus van zijn opa, Catharina, die als een dievegge naar Antwerpen vluchtte omdat zij een stuk vlees gestolen zou hebben. Die geschiedenis laat hem niet los. Hij wil haar leven blootleggen en zoekt haar kleinkinderen op. Hij vindt ze, maar zij weten niets over deze geschiedenis. Er is hun nooit iets verteld, behalve dat Catharina als ongewenst zwanger meisje haar geboortedorp moest ontvluchten. De beschrijving van een dooltocht door Antwerpen steekt de verhalen van de bekende auteur Willem Elsschot naar de kroon en is van een zeldzame schoonheid vanwege het compleet begrijpelijke verlaten gevoel in een donker, regenachtig Antwerpen.

Ouder en kind

Rinus vindt op zijn zwerftochten een vrouw in een café aan wie hij zijn verhaal kwijt kan. Hij raakt gehecht aan haar en vertelt haar het hele verhaal van Catharina, zodat hij de zoektocht in zijn hoofd kan afronden. Als het verhaal klaar is, vindt hij de vrouw niet meer terug. Hij zoekt dan verwoed naar andere vrouwen, maar vindt de juiste niet. Altijd is er iets wat de relatie blokkeert. Het past bij hem. Hij kijkt in één richting, en dat is terug in zijn leven en vooral naar zijn ouders. Een van de vrouwen die hij aanzoekt, zegt hem dan ook: „Jij zult nooit een vrouw vinden. Je zoekt je moeder.” Die unieke ouder-kindband is er een die eindeloze verhalenstromen lang boeiend blijft. Mensen zijn vaak grijs, maar hun verhalen zijn eindeloos gekleurd en gevarieerd. En bij al dat menselijk kleinleed en kleingeluk van Spruit dicht J. C. Bloem passend:

Ik heb van ’t leven vrijwel niets verwacht,

’t Geluk is nu eenmaal niet te achterhalen.

Wat geeft het? – In de koude voorjaarsnacht

Zingen de onsterfelijke nachtegalen.

Als verweer tegen de voortschrijdende tijd schrijft Bloem: „Omgespitte gedachten, aangeharkte zinnen.” Juweeltjes komen bloot te liggen. Is de zang van die nachtegalen voldoende om een gelukkig bestaan te leiden? Ik blijf erover nadenken.

Boekgegevens

Broeder, schrijf toch eens!, Rinus Spruit; uitg. Cossee, Amsterdam, 2017; ISBN 978 90 593 6733 3; 156 blz.; € 18,90.