Het leven is een vreemde reis, ons hart een donker ding. Daarom moet je altijd goed tussen de voorstelregels door luisteren. En heel alert zijn wanneer iemand zijn donkere ding op een kiertje zet. Jos deed me aan Barto denken. Ik zal Barto even voorstellen. Onderwijzer, en hoofdpersoon in de eerste protestants-christelijke roman (1923) over homofilie. Hij probeert zijn homo-zijn te verbergen, maar een verloving blijkt onhoudbaar. Barto’s moeder en ex-verloofde Anneke steunen hem in stilte, maar als hij op een dag zijn gehandicapte vriend troost met een kus op het voorhoofd en het gerucht rondgaat, raakt hij in één klap zijn baan, gezondheid en integriteit kwijt. Barto: het gezicht van veel gezichtslozen, in het gebed meestal „diegenen die worstelen met hun geaardheid” genoemd, in het rijtje van gehandicapten, kinderlozen en alleengaanden. Dat Barto worstelt, maakt de roman goed invoelbaar. Je vraagt je af wat nu precies het zwaarst is: het homo-zijn, of de eenzaamheid van het onbegrepen zijn. „Ze waren al veroordeeld nog voor ze kwaad gedaan hadden.”

Voordat dit alles in zieligheid blijft hangen; er komt een keerpunt. Niet: na een lang proces vindt Barto vrede in een duurzame relatie met een man. Niet: iemand bidt voor Barto, waarop hij geneest en alsnog gelukkig met Anneke wordt. Er komt een ‘vreemde’ op Barto’s pad die zegt: Ik sta vlak naast u. Die zonder angst of schroom luistert naar Barto’s hele verhaal en zegt dat hun ‘kwestie’ geen mislukking is, geen zonde, maar een taak: „Misschien maakt God sommige menschen wel zoo gruwelijk eenzaam, omdat Hij aan hen, beter dan aan andere kan laten zien, wie Hij is. Begrenzing van het leven brengt altijd met zich het afsteken naar de diepte, waar de kostbaarste parelen liggen en het opstijgen naar de berghoogte, waar men de zuiverste lucht inademt omdat men het dichtst bij God is.”

De vreemde leidt Barto met zijn liefdesverlangen naar een Bron die nooit opraakt. Is dat het keerpunt? Dat de woestijn woestijn blijft, maar Barto al zijn hoop op de hemel leert zetten? Niet helemaal. Want, zegt de vreemde, wie het leven, zíjn leven met zijn eigen bijzondere opdracht, hoe zwaar ook, eerlijk uit Christus’ hand aanvaardt, krijgt er een overvloeiende beker voor terug. Midden in de (celibataire) woestijn kunnen bloemen groeien: zelfaanvaarding, innerlijke vrede, onafhankelijkheid van mensen, diepe vriendschap, liefde voor heel het bestaan. Elke Barto is een wegwijzer naar dit geheim, dat elke reiziger naar de eeuwigheid zou moeten kennen. Neem hem op in de groep, en luister goed.