De vraag werd tijdens een Kamerdebat over toezichthouder NVWA opgeworpen door CDA’er Geurts. „Zijn er misschien te veel regels? Wordt daar ook naar gekeken? Ik ben op zoek naar de waarheid rondom deze fraude.” VVD-Kamerlid Lodders noemde de fraude verwerpelijk. „Ze brengt de sector in diskrediet.”

De minister zei dat ze de „principiële” vraag van Geurts ’s ochtends zelf ook aan de sector had voorgelegd, toen ze deze op de hoogte bracht van de blokkade van maar liefst ruim 2100 melkveehouderijen. De betrokken boeren hebben in 2017 de geboorte van een opvallend aantal meerlingen gemeld, wat goed uitkwam bij het (op papier) verminderen van hun mestoverschot, of ze hadden kennelijk om dezelfde reden melk producerende dieren als vaars geregistreerd. Een vaars is een jonge koe die nog niet gekalfd heeft en dus geen melk kan geven.

De bewindsvrouw maakt zich zorgen over de cultuur in de veehouderij. „Ik kom veel boeren tegen die zich schamen dat hun collega’s zoiets doen. Zij hebben zich in moeilijke tijden wél aan de regels gehouden”, zei ze. Het is haar „persoonlijke motivatie” om die goedwillende boeren te helpen het blazoen van de sector weer op te poetsen.

Arissen (PvdD) zei dat de Nederlandse landbouw kennelijk niet kan overleven zonder fraude. Zij laakte in dit verband de schaalvergroting in de sector en pleitte voor een „forse vermindering” van de veestapel.

De koeienfraude is niet de enige grote zaak die de NVWA op haar bordje heeft liggen. De fipronilaffaire in de pluimveehouderij loopt ook nog en de brexit komt eraan. Het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU zal een enorme impact hebben, zei Schouten, onder meer door de noodzaak van extra controles bij export. Dat is een van de redenen waarom de kosten die de NVWA bij het bedrijfsleven in rekening brengt de komende jaren zeker niet zullen dalen.

De kalverfraude is geen reden om bij de NVWA extra controleurs aan te nemen, zei Schouten. De onregelmatigheden zijn vastgesteld doordat de NVWA samen met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland gegevens uit diverse registratiesystemen met elkaar heeft vergeleken. De NVWA heeft te weinig mankracht om elk verdacht melkveebedrijf fysiek te inspecteren.

Toch moeten alle verdachte boeren, ook degenen die niet bezocht zijn, er rekening mee houden dat ze door Schouten worden gekort op subsidies (inkomenssteun) en fosfaatrechten (toegestane omvang veestapel). „Het staat hun vrij te bewijzen dat wij ongelijk hebben. Als ze dat niet kunnen, volgen die sancties.”

Boerenorganisatie LTO is geschrokken van het grote aantal melkveebedrijven waar gesjoemeld wordt met de registratie van koeien. „Wij nemen echt voor 100 procent afstand van het gedrag van deze boeren”, zei voorzitter Wil Meulenbroeks van de LTO-vakgroep Melkveehouderij donderdag. Dat boeren zich tot deze vorm van fraude laten verleiden is volgens hem „heel erg triest” en „dom en onverstandig.”

Hij vindt dat er ook een „heel stevig signaal” aan deze boeren mag worden gestuurd. Het levert de boeren financieel ook weinig op, meent Meulenbroeks. „Het is gerommel in de marge.” De boeren hebben „heel veel risico’s genomen voor een klein gewin.”

Schouten heeft de sector laten weten dat ze wil kijken of het nodig is om het dierregistratiesysteem I&R aan te pakken. Volgens Meulenbroeks is I&R op zichzelf betrouwbaar maar zijn er te veel mogelijkheden om er slordig mee om te gaan. „En dan is er nog een categorie mensen die het misbruiken. Dat is heel erg schadelijk.”