C. S. L. Janse schreef een interessante beschouwing over de populistische partijen in Nederland, waarin hij stelde dat reformatorische christenen niets bij deze partijen te zoeken hebben. Populisten verdedigen immers de waarden van onze moderne maatschappij, terwijl de gereformeerde gezindte teruggrijpt op het Nederland van de zestiende en zeventiende eeuw.

Tot dusverre klopt die analyse. Wilders verstaat onder de joods-christelijke cultuur immers ook het homohuwelijk en de gelijkheid tussen man en vrouw. De islam is volgens Wilders een gevaarlijke ideologie omdat ze deze waarden verwerpt. Maar in tegenstelling tot de PVV staat het Forum voor Democratie niet pal voor de verlichtingswaarden. De Franse Revolutie is voor FVD-leider Thierry Baudet de bron van alle kwaad.

Afgelopen maand sprak Joshua Mitchell voor de winterschool van het FVD. Deze Amerikaanse hoogleraar verzet zich tegen het homohuwelijk en stelt het trouwen tussen mensen van hetzelfde geslacht gelijk met een huwelijk met je huisdier. Hoewel de Amsterdamse lijsttrekker Annabel Nanninga snel verklaarde dat de opvattingen van Mitchell niet de opvattingen van het FVD waren, werd zij stevig onder vuur genomen. Het paste volgens de liberale politiek commentator Rik de Jong in een patroon. Baudet flirt met rechtse ideeën die in Nederland niet mainstream zijn. In oktober vorig jaar had hij een geheime ontmoeting met de Amerikaanse racistische ideoloog Jared Taylor, die enkele maanden later door De Correspondent werd onthuld.

Teruggeven aan het volk

PVV en FVD zijn zonder meer populistisch. Beide partijen verzetten zich tegen de elite, het partijkartel volgens Baudet, en willen Nederland teruggeven aan het ‘volk’. Maar zijn beide partijen, zoals Janse stelt, ook conservatief? Nee, niet bepaald. Conservatisme is afgeleid van het Latijnse conservare, dat ”beschermen, in ongeschonden toestand bewaren” betekent. Maar dat willen PVV en FVD helemaal niet. Ofschoon de PVV voorstander is van het homohuwelijk, wil de partij niet het heden bewaren maar terug naar de jaren vijftig. Het FVD droomt zelfs van een nieuwe Gouden Eeuw en een renaissancevloot. PVV en FVD zijn niet conservatief maar reactionair, ze willen terug naar een mythisch verleden. Daarnaast keren beide partijen zich tegen de zogenaamde ‘omvolking’, de complottheorie dat Europa als gevolg van islamitische en Afrikaanse migranten een heel ander etnisch karakter krijgt. Baudet zei enkele jaren geleden, in debat met de zwarte schrijver Kiza Magendane: „Ik wil dat Europa dominant blank en cultureel blijft zoals het is.” Deze uitspraak is niet conservatief, maar ronduit racistisch.

Matigheid

De conservatieve intellectueel Bart Jan Spruyt pleitte, nadat hij had gebroken met Wilders, voor een conservatisme van de matigheid. Hij doelde op de aristotelische deugd sōphrosynē, beter bekend onder de Latijnse naam prudentia. Conservatieven zijn geen revolutionairen, die een nietzscheaanse Umwertung aller Werte nastreven, maar zijn beheerst en wijs. Helaas zijn PVV en FVD precies het tegenovergestelde. De PVV is gewoon een ordinaire partij, zonder enig intellect, waar partijideoloog Martin Bosma Adolf Hitler links noemt omdat de Führer een nationaalsocialist (met de nadruk dus op het laatste) was. Het FVD doet deftig en trekt veel studenten, maar de partij hanteert een marxistisch-leninistisch revolutiemodel. In de communistische theorie heb je namelijk de idee van de revolutionaire voorhoede, een intellectuele elite die zogenaamd weet wat het volk wil, en de politieke omwenteling voorbereidt. Baudet gelooft hier ook in. Toen onze FVD-volkstribuun nog partijloos was noemde hij het Vlaams Belang, het Franse Front National en Wilders „de politieke avant-garde.” Zij zouden volgens Baudet de voorhoede vormen van een volksopstand. Nu moet het FVD dat worden.

Vandaar ook dat Thierry zo veel belang hecht aan de FVD-jongeren. Zij zijn immers de nieuwe generatie, waaruit de nieuwe leiders moeten voortkomen die alles anders moeten doen. Natuurlijk, wat Baudet wil is hartstikke rechts, maar in zekere zin dus ook heel erg links. De radicale veranderingen zijn rechts (Nederland uit de EU, de grenzen dicht), maar ze moeten door middel van een volksopstand, geleid door een revolutionaire elite, tot stand komen. Met gematigdheid heeft Baudets zogenaamde conservatisme dus helemaal niets te maken. Sterker nog, de roep om leraren en weermannen met een onwelgevallige mening te ontslaan doet extreemlinks aan. Het FVD heeft meer gemeen met BIJ1 van Sylvana Simons dan met de SGP.

Ewout Klei is politiek historicus en redacteur van de liberale opiniewebsite Jalta.