Ik kan geen antwoord geven op de vraag naar de procedures van de Coöperatie Laatste Wil. Ik kan wel helpen door de vraag van deze persoon, die zelf niet de publiciteit zocht, hardop te stellen: Wie beschermt mensen tegen zichzelf?

De Levenseindekliniek maakte onlangs de cijfers van afgelopen jaar bekend en meldde een grote toename van het aantal euthanasieaanvragen. Er kwamen bijna 2500 aanvragen voor euthanasie binnen. Dit is een groei van 38 procent ten opzichte van 2016 (1796 verzoeken). Ook landelijk steeg het aantal verzoeken om hulp bij een zelfgekozen dood: volgens de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie kregen in 2017 in heel Nederland ruim 7000 patiënten euthanasie.

Niet iedereen die een verzoek tot euthanasie indient bij de Levenseindekliniek krijgt daadwerkelijk euthanasie. Van de bijna 2500 mensen die een verzoek indienden, kregen er 747 daadwerkelijk euthanasie via de Levenseindekliniek. Van de verzoeken die werden ingewilligd ging het in een kwart van de gevallen om een stapeling van ouderdomsaandoeningen, eveneens een kwart betrof uitbehandelde kanker, 10 procent betrof dementie en 9 procent psychiatrie.

De groei van het aantal patiënten met een psychiatrische aandoening is zorgelijk. De Nederlandse psychiater Jim van Os zei vorig jaar tijdens het rondetafelgesprek over euthanasie in de Tweede Kamer: „De essentie van de psychiatrie is het geloof in de veranderlijkheid van de mens. Euthanasie vraagt om zekerheid die er niet is.” Juist die onzekerheid blijkt in onze samenleving, waarin het idee van maakbaarheid zo dominant is, lastig te verdragen.

Ook de toename van het aantal patiënten met dementie is zorgelijk. Voor ethica Berna van Baarsen was het deze maand reden om op te stappen als lid van een van de toetsingscommissies euthanasie. Ze vindt het onjuist dat wilsonbekwame patiënten met dementie voor euthanasie in aanmerking komen. Met haar vertrek verdwijnt er opnieuw een kritisch lid uit de toetsingscommissies. Eerder hield ethicus Theo Boer het voor gezien.

Verkeerde beeldvorming van dementie lijkt een belangrijke factor te zijn in de stijging van euthanasie bij deze ziekte. Er doemen al snel beelden op van mensen die in verpleeghuizen wegkwijnen.

Wat zelden wordt getoond, is de grote groep die na de diagnose met wat hulp zelfstandig thuis woont, ondernemend is en het leven nog absoluut de moeite waard vindt. Het tv-programma Nieuwsuur bracht de afgelopen tijd verschillende mensen met dementie in beeld. Anne-Mei The, bijzonder hoogleraar langdurige zorg en dementie aan de Universiteit van Amsterdam, zei in een uitzending heel eenvoudig: „Mensen met dementie zijn gewone mensen.”

De beschermwaardigheid van het leven is niet meer vanzelfsprekend. Er vindt een verschuiving plaats in opvattingen over hoe die beschermwaardigheid zich verhoudt tot andere waarden, zoals die van autonomie en zelfbeschikking. In het regeerakkoord van de vorige coalitie (VVD/PVDA, 2012) werd zelfbeschikking zelfs het leidende beginsel genoemd.

Uit de vraag die bij de NPV binnenkwam, wordt duidelijk dat de bescherming van menselijk leven leidend dient te zijn; helemaal voor de overheid. De taak van de overheid als ”schild voor de zwakken” is bijzonder actueel. Waar de overheid terecht niet terugdeinst als de verkeersveiligheid of de voedselveiligheid in het geding is, zou er ook preventief opgetreden moeten worden richting de Coöperatie Laatste Wil, die zich met bijzonder onveilige praktijken bezighoudt.

Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink is directeur NPV | Zorg voor het leven.