Onzin, die goede voornemens, zeggen nogal wat kenners van ons brein. Ze wijzen op het gegeven dat bij veel mensen in februari al niets meer van de goede intenties te merken is. En dat zou, volgens deze neurowetenschappers, alles te maken hebben met het feit dat we helemaal geen invloed hebben op ons gedrag. Onze handelwijze wordt, volgens hen, gestuurd door ons onderbewuste. Gedrag waarvan wij denken dat we er vrijwillig en bewust voor kiezen, is geboren uit onbewuste impulsen. Een bekende vertolker van dit standpunt is Dick Swaab, die zijn boek over deze materie de titel ”Wij zijn ons brein” gaf. Het is een titel die alles zegt in vier woorden. Swaab betoogt dat het menselijk gedrag niet meer is dan het opvolgen van onbewuste impulsen. Allerlei onderzoeken zouden dat ook aantonen. Volgens hem is niet voor niets de uitdrukking ontstaan dat we over een moeilijke beslissing eerst nog eens een nachtje willen slapen. Want juist tijdens de slaap neemt ons onbewuste de beslissing, zo is de gedachte.

Prof. dr. André Aleman, hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, gaat tegen deze denkrichting in. Recent verscheen een boek van zijn hand dat hij de titel ”Je brein de baas. Over de rol van bewust denken” meegaf. De auteur van deze pakkend geschreven paperback lijkt wel de tegenvoeter van Dick Swaab te zijn.

Ook Aleman erkent dat het onbewuste veel zaken in ons lichaam regelt. En ook hij poneert dat de mens routinegedrag vertoont dat voortkomt uit onbewuste processen. Maar hij concludeert ook dat lang niet al ons gedrag honderd procent een kwestie is van deze onbewuste processen. Hoewel deze zeker een rol spelen, laat hij zien dat bewust denken die onbewuste processen in goede banen kan leiden. En hij levert daarvan in zijn boek tal van voorbeelden.

Een heel hoofdstuk wijdt hij aan goede voornemens. Want de voornemens die mensen ook daadwerkelijk uitvoeren, zijn voor hem een teken dat ons bewustzijn ons gedrag wel degelijk kan sturen. De mens heeft een wil om dingen te besluiten en die ook te doen. Aleman geeft hierbij wel toe dat zowel zijn stelling als die van mensen uit de school van Swaab moeilijk is te bewijzen. Want kan, bijvoorbeeld, het gedrag dat wij bewust noemen eigenlijk toch niet door onbewuste impulsen worden aangestuurd? Het is onmogelijk deze vraag op puur natuurwetenschappelijke gronden te beantwoorden.

Belangrijker dan de vraag of we met ons bewuste denken ertoe kunnen komen om goede voornemens uit te voeren, is de vraag of we als mens inderdaad niet meer zijn dan ons brein. Want als we niet meer zijn dan een bundeling hersencellen, hoe zit het dan met onze ziel? En wat betekent nog het geloof in een God Die ons leven bestuurt?

Christenen die nadenken over de rol van onze hersenen gaan zich gaandeweg meer verwonderen over de Schepper. Alleen al het feit dat we nog maar zo weinig weten over de werking van ons brein is al bijzonder in een tijd waarin de wetenschap zo’n hoge vlucht heeft genomen. Christenen weten dat we niet alleen een ingewikkelde klomp hersencellen zijn, maar dat we zijn geschapen naar het beeld van God. Door Hem gemaakt om tot Zijn eer te leven. Dat zijn zinnen die een geloofsbelijdenis vormen en die niet passen binnen een computermodel. Ook zullen deze beweringen nooit worden bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. Maar christenen geloven dit omdat God ons dit meedeelt in Zijn Woord.

Het nieuwe jaar mogen we ingaan met goede voornemens. Want het heeft wel degelijk zin om deze te hebben en het is ook mogelijk ze uit te voeren. Maar belangrijker nog is de wetenschap dat God de almachtige Schepper is, onder Wiens vleugels het ook in 2018 veilig zal zijn.

De auteur is adjunct-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.