Op 18 oktober begon het congres van de Communistische Partij in China. Het is een groots gebeuren, dat slechts één keer in de vijf jaar plaatsvindt en waarvoor 2300 afgevaardigden naar Peking afreizen. Niet om te debatteren, maar om slechts te accorderen wat door de hoge heren in de top van de partij achter hermetisch gesloten deuren eerder is afgesproken.

Chinese droom

Het lijkt wat dat betreft op de laatste kabinetsformatie in Nederland. Vrijwel niemand had enig idee van wat er uit de formatiebus zou komen. Na 208 dagen lag er een regeerakkoord, ”Vertrouwen in de toekomst”, dat meer een opsomming van individuele beleidsmaatregelen is dan een visionair verhaal waaruit politieke idealen spreken. Internationale onderwerpen komen er opvallend bekaaid af.

Hier in China is het motto ”De Chinese droom”. Die droom gaat over de terugkeer naar de rechtmatige geopolitieke plek van het ”land in het midden”, zoals China in het Chinees heet. Over die droom zal het zeker gaan, maar men kijkt tijdens dit congres toch vooral naar verschuivingen in de topposities. Die zeggen alles over de macht van de grote leider, Xi Jinping, die vrijwel zeker voor een volgende periode van vijf jaar gekozen wordt tot secretaris-generaal van de partij en daarmee tot president van het land.

Als president van ’s werelds grootste autoritaire staat heeft Xi Jinping geen boodschap aan mensenrechten. Het maatschappelijk middenveld, van ngo’s tot en met religieuze organisaties, wordt steeds meer in zijn vrijheid beperkt. Toch lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat er getornd zal worden aan deze steeds stevigere greep waarin de president zijn land met 1,3 miljard inwoners houdt.

Betrouwbare bondgenoot

Tijdens zijn vele buitenlandse reizen presenteert Xi Jinping zich als een betrouwbare bondgenoot. Hij wordt daarbij geholpen door zijn Noord-Amerikaanse ambtgenoot. Op alle terreinen waar diens America First-beleid een internationaal politiek vacuüm laat ontstaan, vult het machtige China dat moeiteloos in, met een retoriek van vrede en vriendschap die haaks staat op de voortdurende Twitterstroom van president Trump.

Tijdens het Wereld Economisch Forum in Davos haalde de mondiale elite opgelucht adem toen de Chinese leider zich onverminderd voorstander toonde van globalisering en beloofde pal te staan voor vrijhandel en het klimaatakkoord van Parijs. Onlangs trokken de Verenigde Staten zich terug uit de Unesco, waarop China zich haastte het belang te benadrukken van uitwisseling op gebied van onderwijs en cultuur.

Zelfs in het uiterst precaire conflict tussen de VS en Noord-Korea, dat alle verhoudingen rond de getroebleerde Zuid-Chinese Zee op scherp zet, pakt China de rol van verstandige mediator. Weliswaar is het er een die eigen belangen en verborgen agenda’s heeft, maar ook een eigen strategie die overkomt als beschaafd en weloverwogen als je haar vergelijkt met het geschreeuw van kemphanen Trump en Kim Jong Un.

Nu dreigen de VS het atoomakkoord met Iran niet langer te onderschrijven. Dat akkoord is mede dankzij Chinese diplomatie tot stand gekomen en als dit gebeurt zal China zich ongetwijfeld opnieuw de betrouwbare bondgenoot tonen.

Kortom, de internationale invloed van China wordt onmiskenbaar groter. En dan heb ik het nog niet over de uitwisseling van studenten of de invloed van het aanzwellend toerisme vanuit China.

Verschillen

Reden genoeg voor het Westen om serieus te proberen de Chinese manier van denken en handelen te begrijpen. Dat is geen eenvoudige zaak. Dat ben ik mij, inmiddels vier jaar woonachtig in China, zeer bewust.

Toch heb ik twee opmerkelijke verschillen tussen de westerse en de Chinese wereldvisie kunnen constateren toen ik het Nederlands regeerakkoord las tegen de achtergrond van het Chinese partijcongres.

In het Westen focust men vooral op de verschillende onderdelen van het geheel en analyseert die. In China is het niet de som der delen die het geheel vormt, maar de relatie tussen en de samenhang van die delen. Dat maakt dat er in Nederland een regeerakkoord kan worden opgesteld dat uit uitvoerig geanalyseerde beleidsonderdelen bestaat, maar waarbij er –door gebrek aan de onderlinge verbinding– geen gepassioneerd verhaal wordt verteld.

Politici in het Westen denken zelden verder dan een regeerperiode van vier jaar. In China denkt men in decennia van ontwikkeling. Dit komt onder meer door de taoïstische filosofie, die leert dat „de enige onveranderlijke wet in het universum, de veranderlijkheid van alles is.” Verlies vandaag kan morgen of over tien jaar winst zijn. Dat verklaart de pragmatische manier waarop Chinezen zakendoen.

Dat verklaart ook de opzet van het Belt and Road Initiative, een ambitieus infrastructureel geheel van handelsroutes die vanuit China tot diep in Afrika reikt en waarbij honderden miljarden Amerikaanse dollars geïnvesteerd worden in een groot aantal landen. Een dergelijk geostrategisch plan kan alleen worden opgesteld vanuit een visie die gericht is op volgende generaties en niet slechts op volgende verkiezingen. Of wij het willen of niet: dit plan gaat de wereld veranderen.

Om werkelijk vertrouwen in de toekomst hebben, kan Nederland zich niet langer verschuilen achter de dijken en de duinen. In een wereld waarin de samenhang der dingen meer zegt dan de som der delen, is het van belang de brede, internationale context te begrijpen en op grond daarvan beleid te maken.

Dát heeft China goed begrepen.

De auteur is docent aan de Asian University for Women in Bangladesh en de Hong Kong Baptist University. Van 2002 tot 2012 was zij CDA-Kamerlid.