Beide fondsen hadden belegd in Amerikaanse hypotheken, waarvan iedereen dacht: dat zit wel goed. Dat was het begin van de ergste crisis sinds de Grote Depressie van bijna honderd jaar geleden.

De laatste tijd lezen we steeds vaker dat de crisis bijna achter ons ligt, zo niet al voorbij is. De economische groei trekt aan en de werkloosheid daalt. Dat komt doordat de consument, na een jarenlange pauze, weer zijn geld laat rollen. Die stijgende uitgaven zorgen voor economische groei. Dat de huizenprijzen weer rap klimmen en hier en daar inmiddels hoger liggen dan op 8 augustus 2007, is volgens onze beleidsmakers en veel economen ook een teken dat we de slechte tijden achter ons hebben gelaten.

Ik lees en hoor die verhalen uiteraard ook met plezier; het is aangenamer dan voor de zoveelste keer te lezen en te horen hoe ellendig de situatie wel niet is. Maar tegelijkertijd vind ik het ook treurig. Onze beleidsmakers en veel economen hebben namelijk niets geleerd.

Het is niet voor niets dat we de huidige crisis een schuldencrisis noemen. De kern van het probleem is dat de overheden, bedrijven en huishoudens in de loop der tijd enorme schulden opgebouwd hebben. Naarmate de schulden hoger worden, gaat een groter deel van ons inkomen op aan rentebetalingen en aflossingen. Dat zijn euro’s die we niet tegelijkertijd kunnen gebruiken om uit te geven, lees: de motor van onze moderne economieën draaiende te houden.

Lange tijd was dat geen probleem. We maakten het goed door gewoon nog meer te lenen. Op die manier kon men in het Westen én die rente en aflossingen opbrengen én tevens steeds meer blijven spenderen. De ellende begon toen de schulden zodanig hoog werden dat de bank zich afvroeg of we die wel konden terugbetalen en weigerde ons nieuwe leningen te geven. De brandstoftoevoer naar de eerder genoemde motor stokte en de motor sloeg af. Gezond verstand leert ons dat de crisis echt voorbij zou zijn als die schulden lager zouden worden.

Is dat gebeurd? De Bank voor Internationale Betalingen (BIB) meldt dat de schulden van huishoudens in de ontwikkelde landen in 2017 juist hoger liggen dan in 2007. Bij de overheden is het niet anders. Westerse landen waar de staatsschuld sinds 2007 niet of nauwelijks is gestegen, zijn op de vingers van één hand te tellen.

De BIB-experts keken ook naar wat voor effect zulke hoge schulden bij huishoudens op de economische ontwikkeling hebben. Zij gebruikten de relevante gegevens sinds 1990 van 54 landen. Het goede nieuws is dat wanneer huishoudens zich diep in de schulden steken, dat de economische groei aanjaagt. Het slechte nieuws is dat dat slechts gedurende ongeveer één jaar het geval is. Na dat jaar trekken die schulden de groei juist omlaag, en wel veel harder dan ze in het eerste jaar omhoog ging. Naarmate de schulden hoger zijn, wordt het drukkende effect op de groei sterker. Dat effect is vooral sterk als schulden van huishoudens meer dan 80 procent van de totale economie bedragen.

In de ontwikkelde economieën ligt de schuld van huishoudens op… 80 procent! Nederland vinden we in de top drie met bijna 120 procent. Alleen in Denemarken en Australië zeulen huishoudens een, ietsje, hogere schuld met zich mee. In veel landen is de trend bovendien stijgend.

Het is dus niet alleen zo dat we niets hebben gedaan aan de kern van het probleem, de hoge schulden. Nee, onze beleidsmakers doen er juist alles aan de schulden te vergroten. En wanneer dat gebeurt, juichen ze samen met veel economen en analisten, want het gaat hoegenaamd goed. Tekenend is bijvoorbeeld dat veel economen en analisten naar de kredietverlening kijken als ze de stand van zaken in een economie willen aflezen. Neemt die toe, dan is dat goed nieuws en kan de champagnefles open, want de economie groeit. Dat is wel erg kortzichtig. De BIB leert ons dat dat zoete deel kortstondig is en vrij snel muteert in een langdurig zuur gevoel. Hoe eenvoudig kan het zijn.

De auteur is monetair econoom en publicist.