Maar dit keer was het het eerste officiële staatsbezoek. Staatsbezoek – aan wie dan? Het Nederlandse koningspaar bezocht Italië en combineerde dat met een bezoek aan de staat Vaticaanstad, een dwergstaatje binnen de stad Rome. De ‘regering’ daarvan is de zogenoemde Heilige Stoel, zodat de paus niet alleen het hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk is, maar ook het staatshoofd van Vaticaanstad.

Dat die twee functies niet eenvoudig los te koppelen zijn, blijkt duidelijk uit de foto’s die zijn vrijgegeven van de ontmoeting. Een staatsbezoek is, volgens het Koninklijk Huis, de hoogste vorm van een ontmoeting tussen twee landen, bedoeld om „de goede relatie tussen landen te bevestigen en verdiepen, het wederzijds begrip te versterken en mogelijkheden tot verdere samenwerking te onderzoeken.”

De foto’s van het bezoek aan de paus verraden echter dat hier eerder sprake was van een audiëntie dan van een staatsbezoek. Koningin Máxima maakte een buiging voor de paus toen ze hem een hand gaf. Ze droeg een zwarte mantilla, een traditionele sluier die hoort bij religieuze plechtigheden. Ze onderwierp zich aan het protocol van de paus, dat zwarte kleding voorschrijft. Wit is alleen weggelegd voor vrouwelijke rooms-katholieke vorstinnen. Dat is Máxima ook maar, nota bene, omdat ze gehuwd is met de protestantse Willem-Alexander moet ze zich in het zwart hullen. Daarmee is de opstelling van koningin Máxima heel anders dan die van Angela Merkel, die zonder hoofddeksel en in broekpak de paus bezocht, of van koningin Elizabeth, die in het lila gekleed was.

Respect voor je gastheer en aanpassing aan diens protocol zijn een deugd. Ook bij de nieuwjaarsreceptie van de koning zijn duidelijke kledingregels. Beleefdheidsvormen zijn waardevol en weerspiegelen iets van een verleden dat vandaag de dag te gemakkelijk vergeten wordt.

Maar juist daar wringt bij dit bezoek de schoen. Dit is geen ontmoeting tussen bevriende en gelijkwaardige staatshoofden, maar een onderdanige knieval voor de religieuze autoriteit van een kerkelijk leider. Een leider die –hoe vriendelijk ook– een leer verkondigt die op gespannen voet staat met de geloofsbelijdenis van onze koning. Een leider die met zijn kledingregels onze koningin impliciet afschildert als een afvallige.

De paus schonk de koning een Nederlandse bevelhebbersstaf uit de Tachtigjarige Oorlog. Een mooie geste, die herinnert aan de heftige slag tegen de Spanjaarden op de Mookerheide in 1574. Daar vloeide het bloed van twee graven van Nassau en velen van hun geuzenleger, die vol godsvertrouwen de Reformatie in de Nederlanden wilden beschermen. In het jaar van de herdenking van deze Reformatie was het beter geweest als onze koning een historisch bezoek aan de paus achterwege had gelaten.